De start van het Woordenboek van de Tilburgse Taal werd in 2013 mede mogelijk gemaakt door

Het Tilburgs Alfabet (Van aajkes tòt zaandkèùl) werd geschreven door Jace van de Ven.

Klik hier voor de letters die niet tot de officiële spelling behoren:

C

Q

X

Y

De letter Q

is voor het laatst aangepast en aangevuld op 8 september 2023. De redactie is nog niet afgerond.

A

B

D

E

F

G

H

I

J

O

U

V

W

Z

WTT

Redactie: Ed Schilders, Hans Hessels

Gebaseerd op de verzameling Tiburgse dialectwoorden van

Wil Sterenborg

Qkske - quukske (herzien op 9-11-2019)

Een uitzonderlijke letter in het Tilburgs ABC is de letter Q. Net als de C, de X, en de Y, speelt de Q officieel geen rol in de fonetisch, dus op uitspraak gebaseerde spelling van het Tilburgs zoals Wil Sterenborg die ontwierp. De Q klinkt immers als een K of als KW. Bijvoorbeeld: katremèèn (quatre-main), kiesj (quiche), kwaa (qua), Kwierèènstòk (Quirijnstok).
Voor makers van ABC-boeken zijn de Q en de X altijd de lastigste letters geweest. In het historisch overzicht van dergelijk drukwerk van Jaap ter Linden vinden we bij de Q bijvoorbeeld Quikstaart (kwikstaart) en quade stier (kwade, boze stier).
Juist door dat verschil tussen spelling en uitspraak konden er met deze gediscrimineerde letters ook taalgrappen gemaakt worden. Wie deftig Tilburgs wil schrijven, schrijft niet kwèèke maar quèèke.
De Q werd dus een Quukske, een kuukske, een koekje. Hoewel de oe in het Tilburgs meestal een oe blijft, verandert die oe meestal in een kort uitgesproken uu als het woord verkleind wordt: broek – bruukske; stoep – stuupke; snoep – snuupke; bloem – bluumke (ook blumke).

In januari 2016 stuurde Erfgoed Brabant aan al haar medewerkers een nieuwjaarsgeschenk: een doos met 'Quukskes om te delen'. De onderhavige quukskes waren van een verfijnd soort taaitaai, gebakken door de Udenhoutse bakker Robèrt.

Wie wat preciezer in de klankleer is, zal opmerken dat 'quukske' eigenlijk niet voldoet aan de basisregel dat één letter één klank is. De precieze spelling is dan qkske, en dat is precies wat de dichter van het Tilburgs ABC, Jace van de Ven, schreef. Rekkelijke dialectvrienden nemen echter zonder morren genoegen met een quukske of zelfs een kuukske.  Zoals Lodewijk van den Bredevoort (pseudoniem van Jo van Tilborg) schreef in Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? (deel 2, Tilburg 2007): In de kuukskestrommel zaat genoeg om iederêen iets te geeve.

Een voorbeeld van de Q als KW, creatief gebruikt, vinden we op een 'social sofa' bij het Paleis Raadhuis van Tilburg. De woordspeling met het Tilburgse 'kwatsen' is hier taalkundig verantwoord: 'kwatsen' is immers geleend uit het Duitse 'quatchen'.

Foto's en tekst: Ed Schilders

Aanvulling 30 mei 2023

Nieuw biermerk gesignaleerd: Quatserd, een quadrupel!

Aanvulling 9 november 2019

Vanmiddag kregen we van gastvrouw Marie-José in Lage Mierde een quukske bij de koffie. Erg lekker. En extra leuk: het woord is ook ingebakken in de koekjes.What you read is what you eat.

En als zelfs Jumbo dialect verkoopt in zijn winkels gaat het prima met de waardering van de Brabantse dialecten.