En het woord is vroedvrouw geworden. Het bijgeloof met
betrekking tot conceptie, zwangerschap en bevalling, heeft eeuwenlang het grootste
vertrouwen gehad in het Woord. In de regel betreft het woorden die volgens een nauwkeurig
omschreven ritueel op papier worden geschreven en dan worden gedragen door de barende
vrouw. In de Elzas wikkelden bevallende vrouwen zich in lange slingers van papier die met
gebeden beschreven waren. Het bijzondere was, dat het papier de exacte lichaamslengte van
Jezus had. Ook dit "recept" staat in het Enchiridion, maar is, zoals de meeste
andere veel ouder. De afbeelding die het boekje bevat, zou zesendertigmaal herhaald moeten
worden om de exacte lichaamslengte van Jezus op te leveren. De lengtemaat werd
teruggevonden in Konstantinopel, zegt de tekst, in een gouden crucifix. Wie dit papieren
windsel bij zich draagt, wordt beschermd tegen de mort subite ("de plotselinge
dood"), storm en onweder, gif en kwade geesten, en valse getuigenissen. Zwangere
vrouwen "lopen geen enkel gevaar tijdens de bevalling".
Zwangere vrouwen konden door het Enchiridion
ook geholpen worden met "De afbeelding van de zijwonde van Jezus" op ware
grootte. Deze afbeelding moest worden nagetekend op "maagdelijk perkament", en
wel op Goede Vrijdag om één uur na middernacht. "Men parfumeert het met welriekende
geuren, en draagt het op het lichaam." Tijdens de bevalling moest de vrouw zorgen
haar ogen op de tekening van de wonde gericht te houden. De overeenkomst van de zijwonde
met de schede is evident, en ook uit die zijwonde stroomde bloed en water.
Tot in onze eeuw werden in Italië
"geboortebriefjes" gebruikt. Ze werden besprenkeld met wijwater en na het
opzeggen van enige gebeden fijngekauwd en ingeslikt. Het kwam voor dat het gebaarde kind
het briefje tussen de vingers of de lippen had, zei men.
De psalm Miserere mei Domine werd in de
middeleeuwen in Italië met veder en inkt op perkament geschreven tot aan de woorden
"Heer open mijn lippen". De tekst werd dan met water opgelost en in de mond van
de vrouw gegoten als de weeën begonnen.
Ook de psalm Dixit Dominus Domino meo kon
opgeschreven worden, maar dit moest door een maagd gedaan worden, waarna de tekst met een
wollen draad om de hals van de barende vrouw gehangen werd.
Rond 1880 werd in Pommeren nog het gebruik
opgetekend waarbij de kraamvrouw op een houten bord de volgende tekst moest schrijven:
Met God de vader zoek ik jou,
Met God de zoon vind ik jou,
Met God de heilige geest drijf ik jou uit.
De tekst moest vervolgens met wijn uitgewist
worden en door de aanstaande moeder worden opgedronken. De overeenkomst met het wonder van
het misoffer is charmant: de vrouw drinkt magische wijn (het bloed van Jezus) om het vlees
te laten geworden (de hostie die in brood verandert), en bedient zich daarbij van het
Woord Gods dat Vlees werd.
Het woord was in Maria vlees geworden, haar
vlees heette Jezus. Haar legenden vertelden steeds weer hoe zij bemiddelde in bange en ook
zware uren. Haar lendenen waren een voorbeeld voor vele vrouwen in de "interessante
staat", en in de uren waarin zij "in smarten" moesten baren. Het laatste
woord was in dit geval daarom vaker tot Maria gericht dan tot haar zoon, of tot Maria's
geestelijke bruidegom, de Vader, God. Een gebed deed wonderen. De vrouwen van Archangelsk
spraken het uit boven een beker water: "Moge de moeder Gods uit de hemel neerdalen
vanaf haar hemelse troon, moge zij haar gouden sleutel nemen en bij de dienares van God,
N.N. [hier werd de naam van de bevallende vrouw gesproken] de deur van vlees openen en het
kind de wereld binnenlaten." Na dit gebed wast de vrouw zich met het water. In het
bijzonder haar "deur van vlees".
Een van de oudste geschreven formules ter
bevordering van bevallingen vinden we in een handschrift uit Wolfsthurn uit de vijftiende
eeuw onder de titel Das ain fraw ringklich nider chöm ("Opdat een vrouw gemakkelijk
bevalt"):
"Men schrijve deze woorden op een stukje
papier en legge dat op de buik van de vrouw; De viro vir, de virgine virgo, vicit leo de
tribu Juda, Maria peperit Christum, Elizabeth sterilis Johannem baptistam. Adjuro te,
infans, per patrem et filium et spritum sanctum, si masculus es sed femina, ut exeas de
vulva. Exinanite, exinanite."
In het Nederlands:
"Een man van een man, een maagd van een
maagd; de leeuw van de stam Juda overwint; Maria heeft Christus gebaard, Elisabeth, die
steriel was, Johannes de Doper. Ik bezweer je, kind, in de naam van de vader, de zoon, en
de heilige geest, of je mannelijk bent of vrouwelijk, ga uit de vulva. Maak leeg, maak
leeg!"
|