CUBRA HOME

INHOUD FRANKEN

Redactie

Ed Schilders


© 2019 Stichting Cultureel Brabant

Jan Franken

 

 

Hereniging met een onderduiker

Dagboek van een reis van Tilburg naar Milwaukee in

1946

 

Voorwoord

 

Op 25 augustus 2019 bezocht ik, zoals elke laatste zondag van de maand augustus, de Tilburgse boekenmarkt 'Boeken rond het paleis'. Deze markt is voor mij bijzonder omdat ik zelf ooit aan de wieg heb gestaan van de stichting dr. P.J. Cools msc, de organisator van de markt. Dat was in 1997.

Een middag op deze boekenmarkt leverde elk jaar wel enige interessante aankopen op, maar die middag in 2019 was al bijna voorbij toen ik een zeer bijzonder aanbod kreeg in de boekenkraam van Leo Wayers.

Leo zie ik eenmaal per jaar. Op die markt. Hij heeft de fijne gewoonte dat hij 'dingen' voor mij reserveert. En nu had Leo ook weer een en ander voor mij bewaard, waaronder iets heel fijns: het dagboek dqan wel reisverslag dat Jan Franken  bijhield toen hij met zijn zus Annemie in 1946 met de Holland-Amerika-lijn naar de Verenigde Staten voer. Wat op het eerste gezicht een toeristische bootreis leek, bleek bij bestudering van het dagboek een vrij unieke reis te zijn van twee jonge Tilburgse mensen, Jan en Annemie Franken, naar Milwaukee. Want daar woonde een zekere John Coleman, en de familie Coleman had Jan en Annemie uitgenodigd.

Lezing van het dagboek, en vooral de daarin ingeplakte krantenknipsels uit Amerikaanse dagbladen, leverden een verrassend en vrij uniek verhaal op.

 

John Coleman bleek tijdens de Tweede Wereldoorlog een Amerikaanse gevechtspiloot te zijn geweest die missies vloog boven het West-Europees front. Eind september wordt Colemans vliegtuig echter getroffen door Duits afweergeschut. In de buurt van Tilburg weet hij zich te redden met zijn parachute.

Dan en daar wordt Coleman eerst geholpen om uit handen van de Duitsers te blijven door een boerenfamilie waarvan de achternaam Vermeer luidt. Jan Franken heeft die familie uitgebreid gefotografeerd en de kiekjes in zijn dagboek geplakt met als bijschrift 'de eerste redders'.

Via enige omwegen komt Coleman al snel terecht op zijn Tilburgse onderduikadres: het woonhuis van de familie Franken aan het Wilhelminapark. Vader Franken was directeur van een textielfabriek in de Tilburgse Goirkestraat, ook moeder Franken was betrokken bij het Tilburgse ondergrondse verzet.

Na de bevrijding van Tilburg op 27 oktober neemt Coleman afscheid  van de familie Franken en keert hij terug naar zijn onderdeel.

 

Bij hun afscheid hebben Jan en Annemie Franken  en John Coleman met elkaar afgesproken dat zij elkaar zullen weerzien zodra de omstandigheden dat toelaten. Coleman komt die belofte na als hij begin 1946 Nederland weer bezoekt, nu als ondernemer. Hij lijkt toen ook zijn Tilburgse vrienden te hebben bezocht maar helaas heb ik de foto daarvan - het bijschrift vermeldt een voorgenomen bezoek aan Volendam -- niet aangetroffen in Frankens dagboek.

Bij die gelegenheid moet echter ook de afspraak gemaakt zijn dat Jan en Annemie in de volgende zomer de gasten zouden zijn van de familie Coleman in Milwaukee.

 

Het dagboek doet vooral verslag van die reis, maar aan de hand van de ingeplakte foto's en knipsels uit Amerikaanse kranten, komt ook het toen recente verleden van oorlogshandelingen, onderduikers, en ondergronds verzet in beeld.

 

Jan en Annemie krijgen in Milwaukee en wijde omgeving het onthaal dat getuigt van grote waardering voor hun verzetsdaden en hulp.  De moeder van John Coleman besliste dat Jan en Annemie ten minste even lang in Milwaukee zouden verblijven als haar zoon in Tilburg ondergedoken zat. En zo geschiedde.

 

Met hulp van velen -- zie het colofon -- heb ik de contouren van dit bijzondere verhaal kunnen reconstrueren. Voor de interessante details met betrekking tot de reis, het verblijf in Milwaukee, en Colemans Tilburgse dagen, verwijs ik graag naar de pagina met het complete dagboek. Voor het verhaal met details van Colemans onderduik bij Franken biedt de pagina met vertalingen van citaten uit Amerikaanse krantenberichten een chronologisch overzicht. Hier wil ik nog slechts vermelden dat Jan Franken geboren werd op 25 augustus 1923. En dat ik dus in 2019 dit reisverslag op de Tilburgse boekenmarkt kocht op zijn geboortedag.