Wat
voor een soort papegaai was Ver-Vert eigenlijk?
In de eerste zang van het gedicht geeft Gresset
daarover deze informatie:
Ver-Vert (want zo heette de papegaai),
Hierheen vervoerd uit een Indische baai
Gresset:
transplanté là de l'indien rivage
Letterlijk:
daarheen [namelijk het klooster in Nevers] overgebracht van de
kusten van India;
indien
kan hier, volgens het idoom van Gressets tijd, mogelijk ook staan
voor ver weg, uit een ver land... Met name zou Zuid-Amerika
bedoeld kunnen zijn.
Er zijn echter twee
aanwijzingen die ervoor pleiten dat Gresset inderdaad India bedoelt.
¶
Ver-vert wordt in de
vroegst bekende versies van de tekst Vair-vert genoemd. Over deze
vroege versie schrijft Gresset in Les Ombres (december 1734)
dat deze hem ontstolen is, en buiten zijn weten om in druk
verschenen is. (Abbé Bellamy was de dief, vermoedt Ch. de
Beaurepaire in 1872, destijds archivaris van Rouen). Deze vroege
versie, met de titel Vair-vert dus, is bewaard gebleven in de
uitgave van De Hondt, Den Haag, uit 1736.
►Zie de Editie-pagina in HPM. Een manuscript, uit de nalatenschap van Gresset, draagt
eveneens deze titel.
‘Vair-vert’ betekent ‘rijk
geschakeerd groen’.
In
zang 4 lezen we echter dat Ver-Vert voor
straf moet worden teruggestuurd:
Naar z’n wieg in verre, wereldse streken,
Luguber, waar brahmanen duister preken.
Gresset:
on le renvoye au rivage profane
qui le vit naître avec le noir Bracmane:
Letterlijk:
Stuur hem terug, naar de zwarte Brahmaan,
Naar de ongekerstende kusten, waar hij geboren werd
Omdat Gresset hier spreekt
over een Brahmaan, kan het niet anders zijn dan dat Ver-vert uit
India komt, zoals elke papegaai die ooit beschrevenof afgebeeld is
in de Europese cultuur van 500 voor Christus tot aan Columbus.
Gresset kiest voor een papegaai uit India voor zijn werk. Hij kiest
daarmee voor de papegaai van de Ouden, en hun literatuur, en niet voor een
exemplaar van de nieuwere soorten die, grofweg gesproken, vanaf 1500
in Europa arriveren. Geen Amazone, geen Ara, geen Roodstaart...
¶
Omdat Ver-vert van een
rijk geschakeerd groen is, en in de tekst niet gesproken wordt over
andere kleuren, moet Ver-vert een Psittacula krameri (Scopoli, 1769)
zijn, en bovendien een vrouwtje, omdat het mannetje een rode
halsband heeft. Vandaar de naam Halsbandparkiet, die gemiddeld 40
centimeter meet, en een spanwijdte heeft van 42 tot 48 centimeter.
Hij weegt 120 tot 140 gram. Het natuurlijk
geluid van de Halsbandparkiet, in het Engels gesteld, klinkt als …
kee-ak... kee-ak... kee-ak..., volgens Forshaw & Cooper in
hun Parrots of the world (Willoughby, 1989), of kio...
kio... kio... volgens Serle & Morel, in hun Fieldguide to the
birds of West Africa (London, 1977).
Ver-Vert en zijn familieleden - Voor een grotere weergave
KLIK de afbeelding
¶
Dat Gresset Ver-vert juist tot deze soort bepaalt, en niet voor één
van de vele andere soorten die destijds bekend waren, en óók al
volop als huisdier gehouden werden, is opmerkelijk. De facto behoren
zij tot de slechtste sprekers van het papegaaienvolk, en gegeven het
feit dat Ver-vert heel wat te berde brengt, en indirect nog veel
meer, kan de realiteit niet de bron zijn van Gressets inspiratie.
Dat moet de literatuur
over de papegaai uit India zijn. In die literatuur is deze Indiase
soort een geweldige spreker, in werkelijkheid echter niet. Ver-vert
van Gresset is dan ook meer een papegaai van de soort die afgeleid
en samengesteld is uit wat overgeleverd is uit de geschriften
voorafgaand aan zijn aanwezigheid in Europa. Ver-vert is een boekenpapegaai, met
inkt-genen van Aristoteles, Ovidius, Statius, Apuleius,
Aelianus, Plinius en velen na hen,
en deze Indiase boekenpapegaai is zelfs zo’n goede spreker dat
wanneer men hem niet ziet men zou denken een mens aan het woord te
horen...
¶
Het is opmerkelijk dat
geen enkele van de illustratoren van Ver-vert zich neerlegt
bij wat gegeven is in de tekst. Dat hij uit India komt, en uit de
boeken... Hij is geen Amazonepapegaai met een korte staart uit
Zuid-Amerika, en ook geen Ara met een lange staart uit
Zuid-Amerika... Hij is Ver-vert, uit India, en de boeken...
Papegaai komt uit
India: berichten van de Ouden
Ktesias (eind 5e - begin
4e eeuw v. Chr.) overgeleverd door Photius: ... in zijn ‘History
of India’... spreekt hij van papegaaien...
Aristoteles
(384 - 322 v.Chr.): ... De vogel uit
India, de papegaai...
Arianes
of Nicomedia (± 95 tot 175 na Chr.):
... aangetroffen in India
Pausanias (ca.
115 - 180 v. Chr.): ... uit India alleen komen papegaaien...
Ovidius Naso
(43 v.C. - 17 n.C.): De
papegaai, die sprekende vogel uit India, het land van de Dageraad...
Apuleius
(123 - 175):
De papegaai is een vogel uit India.
Aelianus (ca.
175 – ca. 235): ... met zijn hoevelen ze ook zijn, niemand uit
India eet papegaaien. De reden is dat ze geloven dat ze heilig zijn
en dat de Brahmanen ze hogelijk vereren, boven alle andere vogels.
Plinius Secundus Maior
(23 - 79) ... India brengt ons deze vogel...
Gaius Julius
Solinus (3e eeuw) ...
Alleen India is in het bezit van de vogel de papegaai...
Claudius Claudianus (370 -
na 404): ... Een vogel, gebracht van het verre India...
Isidorus van Sevilla (560
- 636): ... De papegaai wordt geboren aan de kusten van India...
(Pseudo)-Hugues de
Fouilloy/Folieto (1100 - 1172): ... Alleen India is in het bezit
van de papegaai...
Alexander Neckham (1157 –
1217): Papegaai, vruchtbaar India voedt je, verheugt zich je te
rekenen onder haar weelde.
Bestiarium,
British Library Add. 11283 (ca. 1180): ... Alleen India brengt de
vogel voort die papegaai genoemd wordt...
Bestiarium,
Bodleian Library, MS. Bodley 764 (ca. 1225-50): ... De papegaai
wordt alleen in India gevonden...
Thomas van Cantimpré (1201
- 1270) ... De papegaai is een vogel uit India, zoals Solinus en
Jacobus zeggen...
Vincent van Beauvais
(1190-1264): ... komen in India voor... bewoont de Oostelijke of
Indiase kuststreken...
Albertus Magnus (1200 -
1280): ... Ze zijn te vinden in India...
Brunetto
Latini (c.1220 - 1294): ... Wordt alleen geboren in India...
Pseudo-Gervais de Tilbury
Wereldkaart van Ebstorf (ca. 1300): ... De papegaai, een
vogel uit India...
... Etcetera...
|