Inleiding
door
Ed Schilders
Het
kaartsysteem van Tilburgse dialectwoorden en –uitdrukkingen dat
Wil Sterenborg in de afgelopen dertig jaar heeft aangelegd, omvat
circa 7.500 trefwoorden. Minutieus is daarop alles vastgelegd wat
Sterenborg in die jaren onder ogen is gekomen – en in mindere mate
wat hem ‘onder oren’ kwam – over en in het Tilburgs dialect.
In tegenstelling tot bijvoorbeeld de ‘diksjenččr’ Goedgetňld,
waarvan Sterenborg een van de auteurs is, en dat mede op zijn
kaartsysteem gebaseerd is, is het kaartsysteem zelf geen
beschrijvend woordenboek maar een bronnenboek. Wie het dialect
onderzoekt, zal zeer gebaat zijn bij deze bron, al was het alleen
maar door de enorme tijdwinst die het oplevert en de veelheid aan
bronnen die door Sterenborg in kaart zijn gebracht. Het is echter
niet alleen een systeem van vind- of bewijsplaatsen, Sterenborg
citeert naar hartelust uit zijn bronnen, zodat ook de minder
wetenschappelijk gerichte lezer ruimschoots aan zijn trekken komt.
Toen
ik begin 2009 aan Wil Sterenborg voorstelde deze uiterst rijke bron
te ontsluiten op het internet, had ik daarvoor twee belangrijke
redenen.
De
eerste was dat het een unieke verzameling is. Een verzameling van
papier, bovendien. En dus zeer kwetsbaar. Door het systeem te
digitaliseren, zou het veiliggesteld worden voor het nageslacht.
De
tweede reden laat zich raden. Na digitalisering zou de
openbaarmaking een stuk eenvoudiger worden. Alleen al door zijn
omvang was het ondenkbaar dat ooit een uitgever deze verzameling als
een boekwerk van
meerdere delen in druk zou doen verschijnen. Publicatie op het
internet daarentegen leek wél realiseerbaar. Bovendien zou het
woordenboek dan aangevuld kunnen worden met illustraties, citaten
uit het werk van Tilburgse dialectschrijvers, en aanvullingen van de
lezers.
Wil
Sterenborg heeft geen moment geaarzeld, en enige tijd later
gingen zijn kaartenbakken per koerier op weg naar Heemstede om gescand te
worden.
Redactie
Na
de digitalisering moesten de PDF-bestanden gecorrigeerd worden. In
eerste instantie is gekozen om een zo getrouw mogelijke weergave te
bieden van het kaartsysteem. Dat wil zeggen dat aan de opzet en
uitvoering van de systeemkaarten zo weinig mogelijk veranderd is.
Typefouten zijn weliswaar verbeterd, maar de lezer zal ongetwijfeld
merken dat het hier een werksysteem betreft, dat in feite is opgezet
als een naslagwerk voor Sterenborgs persoonlijk gebruik en niet met
het oog op publicatie.
Je zou de website ook de uitgave van een manuscript kunnen noemen: zo
getrouw mogelijk naar het origineel.
Lezers
die niet of nauwelijks bekend zijn met taalkundige studies, zullen
door deze aanpak merken dat het even wennen is met al die bronnen en
afkortingen, en met name ook de begrippen die betrekking hebben op
de klankleer. Om daaraan tegemoet te komen, is ervoor gezorgd dat op
elke pagina een extra scherm geopend kan worden met verklaring van
de afkortingen van de bronnen, en van de meest voorkomende
taalkundige afkortingen. Het is de bedoeling dat in de toekomst ook
een verklarende lijst opgenomen wordt met uitleg over de taalkundige
en fonologische begrippen.
Uitbreiding
Een
van de grote voordelen van publicatie op het internet is het
multimediale karakter dat aan een van oorsprong papieren bestand
gegeven kan worden.
-
Aan het WTT zijn honderden afbeeldingen toegevoegd die een trefwoord
verduidelijken of uitbreiden.
-
Daarnaast is ook een groot aantal citaten toegevoegd uit het werk
van Tilburgse dialectschrijvers of dialectverzamelaars.
-
Als dergelijke citatenreeksen omvangrijk werden, zijn ze op een
aparte pagina geplaatst.
-
Om de uitspraak van de Tilburgse klanken te verduidelijken, met name
voor niet-Tilburgers, zijn geluidsbestanden toegevoegd.
-
Een aantal artikelen van Wil Sterenborg is toegevoegd om het
gebruikte systeem van de spelling te verantwoorden.
-
Omdat het WTT onderdeel is van website CuBra, was het een logische
stap om aan het woordenboek ook links toe te voegen die de bezoeker
snel naar andere Tilburgse dialectrubrieken op CuBra leiden.
-
In de ‘Bibliotheek’ is een aantal boeken opgenomen in de vorm
van PDF-bestanden. Deze publicaties variëren van het piepkleine
eerste Tilburgse woordenlijstje ‘De Korvelseweg’ tot complete
naslagwerken als ‘Dč’s Biks’ van Jan Naaijkens en ‘De
Brabantse spreekwoorden’ van het echtpaar Mandos.
Gebruik
Om
het WTT optimaal te kunnen benutten, is een aantal zoek- en
downloadmogelijkheden aangebracht.
-
Op de inhoudspagina (http://www.cubra.nl/wtt/)
is een Google-zoekfunctie aangebracht die het WTT op woordniveau
doorzoekt.
-
Bezoekers die het WTT op hun eigen computer willen hebben, kunnen
terecht op de inhoudspagina van de downloadbestanden: http://www.cubra.nl/wtt/download_inhoud.htm.
Daar kan per letter een bestand gedownload worden in PDF-formaat.
Hoe
is een trefwoord opgebouwd?
De
trefwoorden zijn systematisch opgebouwd, maar uiteraard zijn er
gedurende de dertig jaren van verzamelen enige inconsequenties
ingeslopen. De basisopzet die door Sterenborg gevolgd is, is als
volgt:
-
Tilburgs trefwoord
-
vermelding woordsoort
-
trefwoord in ABN
-
voorbeeld(en) met het dialectisch trefwoord
-
Tilburgse bronnen waarin het trefwoord gebruikt wordt, bijvoorbeeld
--
CR = Cees Robben
--
GG = Encyclopedie Goedgetňld
--
vB = krantenrubriek van Pierre van Beek
--
D’16 = handschrift Daamen uit 1916
-
Opmerkingen over de vervoeging en de daarmee samenhangende
uitspraak, met name:
--
klinkerverkorting
--
onregelmatige werkwoorden
Een
belangrijk onderdeel van het trefwoord is aangeduid met WBD. Het
betreft hier het ‘Woordenboek van de Brabantse Dialecten’.
Altijd wordt daarachter de precieze vindplaats binnen het WBD
aangegeven. Al deze notities hebben betrekking op Tilburgse
mededelingen.
Daarna
heeft Sterenborg het Tilburgs trefwoord getoetst aan woordenboeken
van dialecten buiten Tilburg. Hier vinden we dus het in Tilburg gebezigde woord in
varianten op of in overeenkomsten met bijvoorbeeld:
-
Biks = Jan Naaijkens over Hilvarenbeeks
-
Verh. = Cornelis Verhoeven over het Udenhouts
-
Bont = De Bont over het Meijerijs.
-
Antw. = het Antwerps woordenboek.
Ik
wens u veel plezier met het Woordenboek van de Tilburgse Taal.
|