Men
schreft en sprik-tur daoneg op los
over
de Sint Jan van Den Bosch.
Van
Haor praocht raokt iedereen in vuur en vlam
en
daorom is-tur un kopie neergezet in Madurodam .
Zo
kunne ze bove de grote reviere ok profitere
van
ut mooie monement de Den Bosch heet te offrere .
Mar
dur is heel we aon veuraf gegaon
veurdet
dieje kerrek in Den Bosch kwaamp te staon.
Ik
zal dur un bietje van vertelle
zodet-ge-dur
oe eige we van veur kunt stelle.
Op
ut terrein "de Pepers" wier omstreeks 1210
de
grond veur de éérste Sint Jan, van fundering veurzien.
Ut
eerste gedeelte waar bestemd veur kerrek en kerrekhof ,
en
ut tweede veur ut vrijthof .
Ut
zouw un kerrekske worre van Romaons baksteen
zonder
tore of andere poespas dur omheen.
In
1222, de kerrek waar toen amper klaor,
kwaamp
onze stad te staon onder "Keulse kommetaor".
De
Bisschop van Keule, alleen HIJ,
waar
hier de baos over de kerrek en maotschappij .
In
1240 kwaamp-tur toch unne tore
gebouwd,
deur iemand die in Westfaole waar gebore.
In
1263 heet de kerrek un uitbreiding ondergaon
mêê
un doophuske de tusse de kerrek en tore kwaamp te staon.
In
die jaore wier-tur nie aon geboorteregeling gedaocht
en
daorom, tusse 1270 - 1280, de planne op taofel gebraocht,
om
un grotere Sint Jan te bouwe
omdèt
we 8000 zieltjes hadde, keinder, manne en vrouwe.
In
bouwstijl waore toen grote veranderinge ontstaon
veural
deur de Franse, die waore tot "Gothisch" overgegaon.
Nouw,
veur zoiets waore ze hier ok wel te porre
dus,
de nieuwe kerrek, moest ok Gothisch worre.
1280,
De waar ut jaor,
det
de planne uitgevoerd kosse worre zonder bezwaor.
De
bouwmeester waar Marcilius van Keule,
die
eerst om meer ruimte begos te zeule .
Ut
Begijnhof waar al, mêê veurbedaochte raode,
in
1274 overgebraocht naor de Paraode.
Om
de "stao in de weg" pande te kunne slope,
deeje
ze die mar opkope.
Toen
waore alle hindernisse overwonne
en
kos mêê de bouw worre begonne.
Mêê
ut werreke wier nie mêê de pet naor gegooid
want
in 1312 waar de kerrek veur driekwart voltooid .
Dur
wier wel nie vollegus planne gebouwd
omdèt
dur steeds wijzeginge tusse wiere gedouwd.
In
1330 deeje ze besluite om un kapellekrans te bouwe
en
in 1345 om de kerrek wè op te stouwe.
De
reeje van deze verandering?
Wel,
dur kwaamp meer geld binne van de bevolleking,
mar
ok deur de bouwkunst, die kreeg zonne toenemende vlucht
waordeur
de vernieuwinge nie waore van de lucht.
Tusse
1380 -1390 wier de straolkapelle afgebouwd
en
van 1390 -1430, ut zuidportaol zeve meter opgestouwd.
Ut
noorderportaol kwaamp tusse 1420 -1455 aon de beurt
en
ut middeschip wier, in die jaore, ok we opgefleurt.
In
1470 kwaamp ut zuiderportaol helemaol klaor
en
de Antoniuskapel kreeg un zijingang in de zellefde jaor.
Twee
klokkeverdiepingen wiere in de tore gebraocht
en
ut geheel mêê un leie spits bedaocht.
Tusse
1430 1490 kwaamp-tur veul klaor, ik zal ut opsomme,
de
Gerref, Kanunnikekaomer, Kapittelzaol en de Stadskomme.
Ok
de kapel van de Broederschap van Onze Lieve Vrouw,
kwaamp
tot stand as un praochtege bouw.
l
n 1478 raokte de bouw un bietje bekneld
omdèt
unne steen in Antwerrepe moes worre besteld.
Trouwes,
verder werreke waar overbodeg
want
ok toen al, hadde un bouwvergunning nodeg.
De
Bisschop van Luik moes dè geve
en
die goeie ziel dee dè ok, al duurde ut eve.
De
straolkapelle kwaamp in 1481 gereed
en
de grondslag veur de zuider-zijbeuk wier in 1497 geleed.
Tusse
de jaore 1504-1529 heen,
zurregde
Antwerrepe veur de bestelde steen.
De
middetore wier toen opgetrokke
waorbij
Jan Poppel, as uitvoerder, wier betrokke.
De
bedoeling waore, o zo goed,
mar
ut werrek aon de Sint Jan kreeg veul tegespoed.
Un
bliksuminslag braocht zoveul schaode aon
det
ze éérst aon ut reperere moesse gaon.
In
1603 sloeg Prins Maurits un beleg, hij kos dè nie laote
en
dè wier in 1629 overgenome deur ut leger der staote.
Hierdeur
kreeg de Sint Jan un gevuulege dreun
en
van niemand enege aondaocht of steun.
Daoke
en geweIleve deeje instorte
en
de Sint Jan leek vort meer op un blok krotte.
Tot
1840 duurde deze vergetelheid
en
toen krege ze spijt.
Heel
gauw kwaampe ze mêê un denkbeeld naor veure
om
de Sint Jan un bietje op te fleure.
Ut
provinciaol Genootschap veur Kunste en Weteschappe,
zette
de éérste stap om de kerrek op te lappe.
Zij
waore ut die un prijsvraog uitschreve
om
zo aon ut restauraotieplan, meer gestalte te geve.
Toch
heet-ut nog tot 1858 geduurd
veurdèt-tur
un metselaor naor de Sint Jan wier gestuurd.
Archetekt
Veneman waar-ut, die zonder gedram,
de
verantwoording op zich nam.
In
1860 kwaamp-tur 36.000 gulde binne
en
toen kos men pas goed mêê de restauraotie beginne.
Veneman
heet zun werrek nie klaor kunne maoke,
hij
moes in 1863, deur un hartaonval, zun arbeid staoke.
Zunne
rechterhand Hezemans,
kreeg
nouw as eerste archetekt zun kans.
Mar
ok hij màkte ut werrek nie gereed
Omdèt-ie
in 1909 overleed.
Van
Heeswijk mocht toen ut werrek begeleije
en
toen die in 1948 kwaamp te overlije
waar
Van Kessel de aongeweze persoon
die
ut werrek beloond zag mêê un kroon.
Rond
1950 wier ut dak dur opgeleed
en
dè waar in 1962 helemaol gereed.
Van
Kessel wier in 1968 ziek
mar
dhr. Teering stin klaor en verving um kwiek.
Ik
begin te geleuve, dèt niemand ut einde zal beleve
want
onze Sint Jan, blèft werrek geve.
Reperaoties
blijve altijd bestaon,
dus
ut restaurere, zal wel deur blijve gaon.
Van
daor de uitdrukking van de Bosschenaor :
"de
Grote Kerrek komt nóóit klaor" .
Nao
mun lang verhaol is ut heel wijs,
om
un rondleiding te maoke deur dit "Gothisch Paleis".
De
gewelleve, koorbanke, altaor en beelde,
is
veur prof en amateur, un kunstzinnege weelde.
Bij
ut zien van de prikstoel, ut glas in lood en de doopvont,
lopt
ut waoter uit oewe mond.
Onze
Sint Jan, oud, vol historie, mar toch elegant,
is
beslist ut mooiste monement van Nederland.