CUBRA

INHOUD PIERRE VAN BEEK
HOME 
BRABANTS
KUNST
FOTOGRAFIE
TEKSTEN
AUTEURS
AUDIO
SPECIAAL

PRINT

Pierre van Beek - Heemkunde-artikelen

 redactie: Ben van de Pol

 

Oude begrafenisgebruiken leven nog in Oisterwijk

Het Nieuwsblad van het Zuiden - donderdag 7 november 1974

 

In de tijd, dat we nog niet zo met sociale organisaties op allerlei terrein gezegend waren als thans het geval is, was de mens meer op zichzelf aangewezen. Dit betekende echter niet, dat hij zonder meer in de steek werd gelaten. We kenden toen - vooral op dorpen en andere kleine gemeenschappen - een historisch gegroeid "instituut" van de zg. burenhulp. Het werd als een "heilige" plicht beschouwd zijn buurman bij te springen. O.a. kwam dit aan de orde bij overlijden en begrafenissen. Wie zou denken dat de daarbij geldende gebruiken geheel zijn uitgestorven vergist zich. In een onomschreven gemeenschap in het landelijke gebied van de Heusdensebaan onder de gemeente Oisterwijk is nog steeds een aantal van de begrafenisgebruiken uit het verleden in zwang gebleven. Wie hiermede kennis wil maken of oude herinneringen wil opfrissen, kan daarvoor terecht in het jongste nummer van "De Kleine Meijerij", het vlugschrift van het Streekarchivariaat Oisterwijk, waaronder ressorteren: Berkel-Enschot, Esch, Haaren, Oisterwijk, Helvoirt, Moergestel en Udenhout. Onder de titel: "Een enclaaf" in Oisterwijk vertelt L.J. Vissers van die gebruiken.

 

Hoe het begon

In het vermeld orgaan wijdt Anton van Oirschot een terugblik op het 25-jarig bestaan van "De Kleine Meijerij". Hij kan het weten want het is eigenlijk bij deze auteur, dat het eens allemaal begon. Kort na de oorlog bestond er te Helvoirt een actieve afdeling van de "Brabantse Beweging", een nauw aan "Brabantia Nostra" verwante organisatie met een kleine honderd leden. In 1947 bracht de kringsecretaris Anton van Oirschot de gedachte naar voren, dat de afdeling het initiatief zou nemen voor de oprichting van een heemkundige studiekring voor Helvoirt en omgeving. Die kring kwam ter been en ging aan de slag in Helvoirt, Haaren, Cromvoirt en Udenhout. Een gestencild orgaan ondervond een gul onthaal. Toen Brabants Heem in 1947 werd heropgericht, sloot de kring zich daarbij aan. Successievelijk kwamen er leden bij uit Vught en Oisterwijk. De naam van de kring en het orgaan werd, op voorstel van de initiatiefnemer, omgedoopt in "De Kleine Meijerij". Maand op maand brengt dit blad een schat van historische gegevens, waarover men ook in deze krant summier op de hoogte wordt gehouden. Hoe het voorloper-orgaan van "De Kleine Meijerij" zich van zijn taak kweet, tonen drie pagina's in facsimile uit het oude vlugschrift van Helvoirt en omgeving.

 

Haarens Molen

Hoe Haaren aan zijn eerste windmolen en molenaar kwam, leert een studie van ir. C.H.J. van den Brekel. Opvallend is, dat Haaren pas in de eerste helft van de 19de eeuw tot zo'n molen kwam. In vroeger eeuwen heeft er nooit een bestaan. Een andere als die eerste molen is nu ook weer verdwenen. Haarens eerste molenaar Petrus van de Brekel, molenaar te Oisterwijk, waar hij in 1795 geboren was als zoon van welgestelde boeren, was de eerste, die brak met de eeuwenlang in de familie bestaande traditie van boer worden. Toen hij in 1831 wilde trouwen rees daartegen verzet van de ouders van de toekomstige bruid Adriana J. van Lommel. Zij was de dochter van de ontvanger der directe belastingen te Moergestel. Deze vond het maar niks, dat zijn dochter een molenaar trouwde. Dat was beneden haar stand. Petrus en Adriana hebben hun zin echter doorgezet.

 

Armenzorg

Met "Een (bijzondere) vorm van armenzorg in de 18de eeuw" laat Thilde Bruning de lezer kennismaken. Het betreft hier de uitbesteding van behoeftige kinderen en volwassenen. Zulke uitbestedingen vonden doorgaans plaats rond Sint Mattijs als de meiden en knechten zich verhuurden en ze gingen uit van de "Tafel van de H. Geest", de toenmalige "Arme". De "Aannemers" verplichtten zich door hen aangenomen personen een jaar lang te onderhouden. De schrijfster geeft een lijst van "aannemers", de aangenomen personen en de gelden die de aannemers betaalden. Die bedragen lopen nogal opvallend uiteen.

P.J.M. Wuisman brengt aanvullingen op een oud begrafenisgebruik te Berkel-Enschot en op de Helvoirtse Monumentenlijst. Het betreft de Sint Nicolaaskerk aan de Kastanjelaan, die oudheidkundige en historische waarde bezit.

 

Oud Boekje

Antoon Fasel heeft een uit de 18de eeuw stammend boekje ter inzage gekregen, dat genealogische en heraldische aantekeningen alsmede een gedicht in de Spaanse taal bevat. Behalve een genealogie van het geslacht Endevoet en het daaraan geparenteerde geslacht d'Adama vindt men er wapens van een aantal families. Eigenaar van het boekje is Antoon Diedens te Esch.

 

Zoals steeds is ook dit nummer van "De Kleine Meijerij" weer verlucht met enige foto's en tekeningen.

 

PIERRE VAN BEEK