Brabant Cultureel • Brabant Literair
Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur
62ste Jaargang - mei 2013
| HOME BC / BL | Contact / Reageren | Archief Brabant Cultureel | Archief Brabant Literair |
foto Piet den Blanken
¶ Museumkwartier ’s-Hertogenbosch omvat het Noordbrabants Museum en het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch en is vanaf zaterdag 25 mei 2013 geopend voor het publiek. Ingangen bevinden zich aan de Verwersstraat 41 en aan De Mortel 4.
www.museumkwartiershertogenbosch.nl
www.mtdlandschapsarchitecten.nl
©Brabant Cultureel / Brabant Literair – mei 2013
Museumkwartier kent grote architectonische diversiteit
Als winnaar van de ontwerpwedstrijd voor het nieuwe Museumkwartier stond Bierman Henket Architecten een kleine tien jaar geleden voor een complexe opgave. Het bureau uit Esch moest twee musea met een eigen identiteit samenbrengen en daarbij rekening houden met de bestaande stedenbouwkundige structuur.
door Carlos van Onna
Het nieuwe Museumkwartier ’s-Hertogenbosch is gesitueerd rondom de lommerrijke binnentuin van het Noordbrabants Museum. Het behoud van de tuin, in het bijzonder de monumentale bomen, was voor architect Janneke Bierman het leidend principe in het ontwerp. De verschillende onderdelen van de musea zijn volgens Bierman ‘als een kralensnoer’ rond de binnentuin gepositioneerd. De binnentuin is door MTD Landschapsarchitecten uit ’s-Hertogenbosch op subtiele wijze opgefrist en sluit door nieuwe bestrating goed aan op de architectuur.
De museumtuin in het Museumkwartier. foto Joep Jacobs/Noordbrabants Museum
Het Noordbrabants Museum is sinds 1987 gevestigd in het voormalige Gouvernementshuis aan de Verwersstraat, een gebouw van architect Pieter de Swart uit 1768. De verbouwing tot museum lag destijds in handen van architect Wim Quist, die aan één zijde van de binnentuin een nieuwe vleugel toevoegde. Quist gaf de verbindingsgang tussen de nieuwe tentoonstellingsruimten een glazen wand aan de tuinzijde, waardoor er een sterke wisselwerking tussen museum en tuin ontstond. De potentie van de glazen wand is ook door Bierman Henket Architecten niet onopgemerkt gebleven.
Verbindingsgang
Centraal element in de opzet van het Museumkwartier is een hoge, glazen verbindingsgang aan de binnentuin die nu het Noordbrabants Museum verbindt met het nieuwe Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch. De gang grenst aan het negentiende-eeuwse gebouw van de voormalige Provinciale Griffie aan de Waterstraat, waarin onder meer het nieuwe museumrestaurant en kantoren zijn ondergebracht, en hij ligt tegenover de glazen gang van Quist. Om een volledige rondgang om de binnentuin mogelijk te maken, is ook het nieuwe Stedelijk Museum op de begane grond van een glazen wandelgang voorzien.
De verbindingsgang van Bierman Henket Architecten gezien in de richting van het nieuwe Stedelijk Museum. foto Piet den Blanken
In het ontwerp heeft niet alleen de binnentuin als uitgangsprincipe gediend, maar ook de bestaande bebouwing. Het monumentale Gouvernementshuis, dat bij de verbouwing tot museum ingrijpende wijzigingen in het interieur had ondergaan, is grondig gerestaureerd. Door herstel van de historische indeling en detaillering zijn de toonzalen weer als woonvertrekken herkenbaar. Het gevolg van al deze inspanningen is een ogenschijnlijk splinternieuw interieur, dat door intensief gebruik hopelijk meer karakter krijgt.
Ook de ‘Quistvleugel’ is gerenoveerd en aanzienlijk uitgebreid. De grote toonzaal is zowel in de breedte als in de lengte vergroot en op de eerste verdieping voorzien van een nieuwe zaal van maar liefst zevenhonderd vierkante meter. Aangrenzend aan de nieuwe zaal zijn vijf ‘museumwoningen’ gerealiseerd in een poging het museum qua maatvoering beter te laten aansluiten bij de aangrenzende woonwijk. Op deze manier wordt het massieve bouwvolume gemaskeerd en is in de achterliggende Beurdsestraat een levendig gevelbeeld ontstaan. De resterende buitenmuur wordt verderop in het straatje verlevendigd door toepassing van grote vensters.
Het Stedelijk Museum gezien vanaf het straatje De Mortel. De verspringingen in de gevel zijn hier goed zichtbaar. Op de voorgrond de museumwinkel die van een sobere gevelafwerking is voorzien. foto Carlos van Onna
Artistieke vrijheid
De nieuwbouw van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch is ontegenzeggelijk het gebouw waarbij architectenbureau Bierman Henket in het ontwerpproces de meeste artistieke vrijheid genoot. Het resultaat is een spannend, grotendeels gesloten bouwvolume. Optisch is het gebouw opgebouwd uit een aantal gestapelde en geschakelde elementen. Het gebruik van één type gevelbekleding, een speciaal vervaardigde tegel van groen glas, zorgt voor eenheid tussen de verschillende bouwdelen.
In de plint is het gebouw van veel glas voorzien, waardoor het zich opent naar de binnentuin en het nauwe straatje De Mortel. Aan deze straat bevindt zich de hoofdentree van het nieuwe Stedelijk, maar het museum is uiteraard via de centrale verbindingsgang ook toegankelijk vanuit de Verwersstraat. De gevel volgt aan de straatzijde de oorspronkelijke rooilijn, maar door slim gebruik van overkragingen is er toch voldoende binnenruimte gecreëerd.
Ter hoogte van de entree biedt een glazen pui vanaf de straat zicht op de imposante wenteltrap die de twee hogere verdiepingen toegankelijk maakt. Beide verdiepingen beschikken over een ruime toonzaal. Als een knipoog naar de oude locatie van het Stedelijk Museum, een markante fabriekshal langs het spoor, is de bovenste zaal voorzien van sheddaken die volop daglicht binnenlaten.
Sheddaken in één van de zalen in de ‘Quistvleugel’. Dit daktype is veelvuldig toegepast in het Museumkwartier. foto Piet den Blanken
De receptie van het Stedelijk Museum en het auditorium zijn op de begane grond ondergebracht in een bijzonder sculpturaal ontwerp van het Braziliaanse ontwerpersduo van Estudio Campana. Het gebruik van gestapelde houten platen van verschillende grootte, kleur en vorm geeft het geheel een organisch uiterlijk. Het hierin opgenomen auditorium is aan de binnenzijde bekleed met koeienhuiden. Dit interieurelement van Estudio Campana vormt een groot contrast met de overwegend strakke vormentaal uit het ontwerp van Janneke Bierman.
Diversiteit
Het nieuwe Museumkwartier ’s-Hertogenbosch kent een grote architectonische diversiteit. Onder supervisie van Bierman Henket Architecten is daarbij bijzonder veel aandacht besteed aan de inpassing in de bestaande stedenbouwkundige context. Zoals oude en moderne kunst samenkomen in de nieuwe opzet van de musea, zo wordt ook in de architectuur het verleden met het heden verenigd.
Receptie van het nieuwe Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, ondergebracht in het sculpturale element van Estudio Campana. foto Piet den Blanken