Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - december 2014

¶ Het rijk van de illustratoren in Noord-Brabant is groot. Wie schuilt achter een tekening die we in de krant zien, een tijdschrift, op een boekomslag of op een website? En vooral, hoe werkt de illustrator? Brabant Cultureel zoekt die illustratoren op.

www.moniquevandenhout.nl

©Brabant Cultureel – december 2014

Monique van den Hout illustreert los van de zwaartekracht

‘Er was een tijd dat ik verlangde naar een bestaan als ijsjesverkoper met slechts twee smaken in mijn karretje, aardbeien en vanille. Nu ervaar ik diversiteit aan smaken juist als een grote rijkdom,’ aldus illustrator Monique van den Hout (1970). Deze woorden omschrijven de tijd toen naar haar mening haar werk te veel invalshoeken kende en versnipperd leek. Die tijd is voorbij.

door Gemma van der Heyden

Hoe divers ook, het werk van Monique van den Hout vormt één geheel. ‘Alles valt samen en mag gezien worden.’ Zowel in haar inktzwarte portretten als in de vleugellieve illustraties met kinderen huist het creatief proces in een ruimte zonder zwaartekracht.

‘Door te tekenen kon ik in mijn kindertijd een eigen wereld creëren. Ik kreeg van mijn ouders dun A4 papier. Dat was niet aan te slepen. Het leek wel massaproductie! Ik ging op zoek naar meer papier en vond dat in de boeken van mijn ouders. De schutbladeren waren lekker dik, soms met een fijne structuur of een beetje crèmekleurig. Die scheurde ik stiekem los en ik gebruikte ze ook om op te tekenen. Daar kon ik van genieten en voel dat nu nog zo. Het is heel anders dan tekenen op schetsboekvellen.’

Monique van den Hout. foto Gemma van der Heyden

Handgeschept

Haar eerste echte kennismaking met illustreren kwam toen ze een boekje kreeg van een uit Indonesië afkomstige juf op de lagere school. De juf zag dat het meisje van zeven meer kon, en gaf haar zonder enige verwachting het boekje van handgeschept papier. Van den Hout zag het als een uitnodiging, een geschenk waarin ze mocht tekenen en schrijven. Ze maakte hierin zelf haar tekstjes met een illustratie erbij.

Als kind voelde zij al dat ze dit voor de rest van haar leven wilde doen. Ook in de vorm van werk. Maar ze dacht dat dit niet kon, omdat werk zwaar en moeilijk moet zijn. En dit ging juist vanzelf. Toch wist ze dat ze naar de kunstacademie wilde en dat illustreren nooit een hobby zou zijn. Na de middelbare school koos ze voor de kunstacademie St. Joost in Breda om daar grafische vormgeving te studeren.

Monique van den Hout, Healthy futures Asia, in opdracht van GIZ (Deutsche Gesellschaft für internationale Zusammenarbeit).

Educatief

Nu tekent zij kinderen van haar leeftijd van toen voor educatieve projecten in Nederland en Indonesië en voor jongvolwassenen in Jamaica. Ze hebben lieflijke gezichten met zachte kleuren en strakke contouren die sterk contrasteren met het lossere lijnenspel in de omgeving van het kind. In elke illustratie benadrukt Van den Hout wat belangrijk is, door kleurgebruik en transparantie. Ze zoekt naar de juiste expressie in het gezicht door lang te werken aan de ogen, mond en neus. Van den Hout: ’Ik voel mij dat kind. Ik kijk in de spiegel, naar mijn eigen gezicht en bestudeer foto’s of mensen op straat.’

Een illustratie is volgens haar geen moment in de tijd, maar reikt verder doordat het niet om specifieke personen gaat. Haar figuren zijn fictief, zij kan ze naar haar eigen hand zetten. De ene keer zoekt ze naar verwijzingen die de werkelijkheid vertegenwoordigen, zoals de kapsels van kinderen in een serie over opgroeien in Kingston, de hoofdstad van Jamaica. De kapsels moesten van de opdrachtgevers sociaal geaccepteerd zijn. In andere illustraties werkt ze vrijer en krijgen figuren een wat cartooneske uitdrukking: grote ogen, grappige neusjes en beweeglijke lichamen. Ze overdrijft de menselijke verhoudingen.

Op verzoek maakt Van den Hout ook portretten van mensen. Ze omschrijft die als illustraties van de menselijke ziel. In haar schilderijen duiken ze op uit abstracte vlakken, los van het aardse bestaan, in diepe kleuren die eindeloos lijken.

Monique van den Hout, uit een serie Museumlessen (les over kriebelbeestjes) in opdracht van Het Noordbrabants Museum.

Mode

Het menselijk lichaam is de drager van de ideeën en verhalen van Monique van den Hout. Zij is dan ook niet traditioneel opgeleid als illustrator, maar als modeontwerpster aan de Antwerpse Academie. Hiervoor verliet ze voortijdig de kunstacademie in Breda. Het ontwerpen en dus het tekenen was belangrijker voor haar dan het maken van een collectie. De vrijheid en de lol waarmee ze toen ontwierp, draagt ze nog steeds mee in haar hart. Dat is ook de plek van waaruit ze nu nog steeds werkt.

Op het moment dat zij met een opdracht aan de slag gaat, leest ze eerst de teksten die ze moet illustreren. Ze neemt de figuren mee in haar hoofd als ze van haar woning op Tholen naar haar atelier in Bergen op Zoom fietst. Ze legt verbanden met beelden om haar heen en op een bepaald moment pakt ze het potlood en zet ze de eerste lijnen op papier.

In die lijnen zit Van den Houts identiteit. Daarom begint ze een illustratie nooit vanuit een tekenprogramma op de computer, maar altijd uit de hand. Ze gebruikt weinig perspectief maar wel diepte door overlapping en kleurgebruik. En in haar schetsen krijgen kleuren de kans om te groeien. ‘Kleur is intuïtief en kan van ondergeschikt belang zijn. Ik benadruk ermee wat ik wil laten zien.’

Haar vaste materialen zijn potlood, inkt en aquarelverf. Ze schuwt echter onverwachte materialen die op haar pad komen niet, zoals mascara of kaarsvet. Pas in de allerlaatste fase gebruikt ze Photoshop om een illustratie af te ronden. ‘Photoshop is een gereedschap waarmee ik nog kan corrigeren, componeren of kleuren aanpassen. Ik ga door tot mijn gevoel zegt dat iets klaar is. En dan is het ook goed.’

Monique van den Hout, foto Gemma van der Heyden

Verwachtingen

Vanaf haar begintijd als illustrator heeft ze altijd gezocht naar de vrije denker die zij is – en als ze die vindt, om die te zijn. Die tijd is nu aangebroken. Haar creativiteit ontkoppelt zich van verwachtingen. En alles wat ooit zo versnipperd leek, vormt nu één geheel. Terugkerende thema’s als water, vissen en zeemeerminnen krijgen een heldere betekenis in haar werk. Ze dalen neer als een manifestatie van vrijheid. ‘Het is fijn om verhalen te maken. Een illustratie is een verhaal. En misschien komen daar ooit weer woorden bij, zoals in het handgeschepte boekje dat ik op de lagere school kreeg van mijn Indonesische juf. Al weet ik op dit moment niet waar dat boekje ligt.’

Monique van den Hout, vrij werk.

Monique van den Hout, vrij werk.