Brabant Cultureel • Brabant Literair
Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur
63ste Jaargang - december 2014
| HOME BC / BL | Contact / Reageren | Archief Brabant Cultureel | Archief Brabant Literair |
foto Piet den Blanken
Porque queríamos salir de tanta pobreza: la memorable historia de Santa Lucía Cotzumalguapa contada por sus protagonistas. Impunity Watch, 2011, 140 pp., ISBN 978-90-812570-0-8, hb.
www.youtube.com/watch?v=KzZLizcGB8M
Piet den Blanken (foto’s) & Lou Keune (tekst), Mijn moeder was een echte strijder. Ivania Brooks Torres 1973 – 2006. Breda: Papieren Tijger 2013, 96 pp., ISBN 978-90-6728-284-0, pb., € 20,00.
©Brabant Cultureel – december 2014
Eindelijk een begrafenis voor Matias Xol
Latijns-Amerika is al decennia het favoriete werkterrein van de Bredase fotograaf Piet den Blanken. Vooral de slachtoffers van de burgeroorlog in Guatemala, die duurde tot in 1996, hebben zijn bijzondere aandacht. Hier een bericht uit Guatemala waar hij de herbegrafenis vastlegde van één van de 533 vermisten die gevonden werden in een massagraf.
door Joep Eijkens (tekst) en Piet den Blanken (beeld)
De vijfentwintigste verjaardag van de val van de Berlijnse Muur is aangegrepen voor diverse boekpublicaties en tentoonstellingen en niet alleen in Berlijn zelf. Zo is in de Noorderlicht Fotogalerie in Groningen nog tot en met 11 januari 2015 de fototentoonstelling The Other Side te zien. Twaalf Nederlandse fotografen blikken daar als het ware terug op de tien jaar voorafgaande aan de val van de muur, toen zij actief waren in Midden- en Oost-Europa. De Bredase fotograaf Piet den Blanken, fotoredacteur van Brabant Cultureel, is één van hen. Van hem hangen er foto’s uit de DDR in 1979 en uit Albanië in 1988.
Den Blanken (Wijbosch 1951) is echter veel bekender door werk dat hij al sinds 1984 in Latijns-Amerika maakte. ‘Ik ben er al een keer of vijfentwintig geweest,’ vertelt hij. ‘De eerste keer ging ik naar Cuba en Nicaragua. Als linkse jongen uit de jaren ’60 was ik nieuwsgierig en had ik sympathie voor mensen die streden voor een rechtvaardigere samenleving.’
In de loop van de jaren heeft hij veel zien veranderen in Latijns-Amerika, zowel ten goede als ten kwade: ‘In tegenstelling tot Europa, waar rechts aan een opmars bezig is, is er in Latijns-Amerika een brede beweging en een grote aanhang voor links gekomen die zich ook langzaam vertaalt in politieke macht. Daar staat tegenover dat met name in El Salvador, Colombia en Honduras het geweld erg is toegenomen. Dat gaat dan niet meer over politiek geweld, maar over jeugdbendes en criminaliteit.’
Geëngageerd
Den Blanken publiceerde diverse reportages en boeken over de burgeroorlog in San Salvador, over bedrijfsbezettingen in Argentinië, Haïtiaanse suikerrietkappers in de Dominicaanse Republiek en prostitutie in Nicaragua. De onderdrukte mens, al dan niet strijdend tegen onrecht, staat nog altijd centraal in het werk van deze geëngageerde fotograaf. Zo volgde hij jaren lang het leven van de alleenstaande moeder Ivania in Managua die als prostituee met haar gezin probeerde te overleven en vroegtijdig stierf aan aids. In 2013 verscheen een aan haar gewijd boek met tekst van Lou Keune: Mijn moeder was een echte strijder.
Den Blanken kon de opening van de eerdergenoemde expositie in Groningen niet bijwonen, omdat hij op dat moment weer voor een paar maanden naar Latijns-Amerika was vertrokken. Na Guatemala en San Salvador is hij momenteel in Nicaragua waar hij ondermeer weer een tijd verblijft bij het gezin van Ivania. ‘Ik kreeg zojuist een mooi bericht via email,’ zo laat hij weten. ‘Hivos (een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie; je) stelt geld beschikbaar om een Spaanstalige uitgave van het boek over Ivania mogelijk te maken. Ik denk dat het niet moeilijk is om in Managua een uitgever te vinden nu er geld beschikbaar voor is. En misschien wordt de kwaliteit wel mooier dan van de Nederlandse uitgave.’ De kwaliteit van het drukwerk van de Nederlandse uitgave was inderdaad voor verbetering vatbaar.
Vermist
In Guatemala was Den Blanken nu ondermeer om verder te werken aan een project over de honderden suikerrietkappers die in de jaren tachtig hun strijd om loonsverhoging moesten bekopen met de dood. Samen met Mario Coolen van de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie Solidaridad en met Karen Hammink van de Nederlandse stichting Impunity Watch maakte hij daarover het Spaanstalige boek Porque queríamos salir de tanta pobreza (2011). ‘Dat kun je vertalen als: Omdat we weg wilden uit zoveel armoede. Er komt een tweede boek met getuigenissen van familieleden van verdwenen en vermoorde personen en ik heb nu een aantal nabestaanden geportretteerd.’
In 2012 maakte Den Blanken in Guatemala ook foto’s van een massagraf dat werd aangetroffen op een kazerneterrein in de plaats Cobán. De identificatie van lichamen in zo’n massagraf is verre van eenvoudig, maar wel zeer gewenst. Alleen dan krijgen nabestaanden de gelegenheid om hun dierbare een waardige begrafenis en een laatste rustplaats te geven. ‘Door toepassing van DNA-technieken lukt identificatie steeds vaker,’ aldus Den Blanken. ‘Familieleden van vermisten geven een DNA-monster dat dan in een database wordt vergeleken met het DNA van gevonden personen. Van de 533 personen die zijn gevonden in het massagraf in Cobán zijn er tot nu toe 26 geïdentificeerd.’ Waarna een lichaam dus kan worden teruggegeven aan de familie en herbegraving mogelijk wordt.
Begrafenis
Piet den Blanken is er tijdens zijn jongste bezoek in geslaagd zo’n herbegrafenis mee te maken en vast te leggen. Het betrof de in 1982 verdwenen en sindsdien vermiste Matias Xol uit het dorpje Popobai in de provincie Alta Verapaz.
De hieronder geplaatste fotoserie is een selectie die begint met een detail van het massagraf in Cobán gefotografeerd in 2012 en die eindigt met een portret van de oudste zoon van Matias Xol. ‘Zijn moeder, een broer, een zus en hijzelf zijn de enige overlevenden uit het gezin,’ aldus Den Blanken. ‘Twee andere broers en zijn zwager werden samen met zijn vader meegenomen door het leger en van hen is, tot de vondst en identificatie van zijn vader, nooit meer iets vernomen.’
In een massagraf op het terrein van de militaire kazerne van Cobán in Guatemala werden tot nu toe 533 lichamen gevonden. Deze foto is gemaakt tijdens opgravingen door de Fundación de Antropologia Forense de Guatemala (FAFG). foto Piet den Blanken, 2012
Het geïdentificeerde lichaam van Matias Xol wordt overgebracht naar Popobai, een dorpje van de gemeente San Juan Chamelco, Alta Verapaz , om daar overgedragen te worden aan zijn familie. foto Piet den Blanken, 2014
In een kartonnen doos brengt de familie de restanten van Matias Xol naar hun huisje. foto Piet den Blanken, 2014
Medewerkers van de FAFG brengen de restanten over in een kist voor de herbegrafenis. foto Piet den Blanken, 2014
Aan de familie wordt uitgelegd dat Matias Xol waarschijnlijk van achter in het hoofd geëxecuteerd is met een dumdumkogel. Er zit een kogelgat achter in de schedel en het gezichtsgedeelte is weggeslagen. foto Piet den Blanken, 2014
De kist met het stoffelijk overschot in de woning van de familie. foto Piet den Blanken, 2014
In de woning wordt een wake van vierentwintig uur gehouden. foto Piet den Blanken, 2014
In de woning wordt een wake van vierentwintig uur gehouden. foto Piet den Blanken, 2014
Buren verzamelen zich bij het huis. foto Piet den Blanken, 2014
Voor buren is er wat te eten en te drinken. ‘Het deed een beetje denken aan de koffietafel na een Brabantse uitvaart. foto Piet den Blanken, 2014
De begrafenisstoet op weg via de kerk naar de begraafplaats. foto Piet den Blanken, 2014
De begrafenisstoet op weg via de kerk naar de begraafplaats. foto Piet den Blanken, 2014
Van de kerk naar de begraafplaats. foto Piet den Blanken, 2014
Zo vond Matias Xol eindelijk zijn laatste rustplaats in een eigen graf. foto Piet den Blanken, 2014
De oudste zoon van Matias Xol overleefde samen met zijn moeder, een broer en een zus. foto Piet den Blanken, 2014