Brabant Cultureel • Brabant Literair
Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur
63ste Jaargang - februari 2014
| HOME BC / BL | Contact / Reageren | Archief Brabant Cultureel | Archief Brabant Literair |
Slot Loevestein vanuit het zuidoosten, vanaf de Schouwendijk. foto Joep Eijkens
¶ Slot Loevestein dankt zijn naam aan Dirk Loef van Horne. Deze ridder liet in 1361 een toren bouwen op een strategische plaats waar Maas en Waal bij elkaar komen. In de daaropvolgende jaren werd de toren een kasteel, een mooie uitvalsbasis voor rooftochten en de illegale heffing van tol. Maar lang heeft Dirk niet van zijn bezit mogen genieten, want al in 1372 kwam het stenen huis van Loef in handen van zijn leenheer, de graaf van Holland.
Het Slot kent een rijke historie met diverse tot de verbeelding sprekende grote en kleine gebeurtenissen. In 1570, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd het door de Spanjaarden bezette kasteel ingenomen door de geuzenleider Herman de Ruyter en zijn mannen die binnen waren gekomen door zich te verkleden als bedelmonnik. Bij de daaropvolgende bestorming en beschieting door de Spanjaarden delfden de opstandelingen het onderspit. Het hoofd van De Ruyter werd op een grote spies te kijk gezet op de Grote Markt in ’s-Hertogenbosch...
Loevestein kwam echter snel weer in Staatse handen en Willem van Oranje liet er een door een gracht omringd versterkt fort van maken. Het bleek uitstekend dienst te kunnen doen als staatsgevangenis. Dat Slot Loevestein een plaats kreeg in de Historische Canon van Nederland is te danken aan zijn beroemdste gevangene Hugo de Groot en diens spectaculaire ontsnapping in een boekenkist in 1621.
Loevestein bleef de functie van gevangenis houden tot in de negentiende eeuw. De laatste ‘bewoners’ waren honderd Belgische krijgsgevangenen in 1831. Daarnaast maakte het slot deel uit van eerste de Oude en later de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tot 1951 werd het complex gebruikt als militaire opslagplaats.
Met de restauratie was men reeds in de jaren twintig begonnen. In die tijd waren fort en kasteel ook al een toeristische attractie, zij het nog op bescheiden schaal. Werden er in 1951 nog 11.000 bezoekers geteld, tegenwoordig gaat het om zo'n 100.000 per jaar. De restauratie werd in 1986 voltooid.
©Brabant Cultureel – februari 2014
Van het klooster naar het kasteel aan de rivier
Slot Loevestein zag zijn rijkssubsidie gehalveerd. Toch moet er meer leven in de brouwerij komen. Een mooie uitdaging voor het nieuwe beheerderpaar Renate Vos en Tim Schrijver. Net als hun voorgangers komen zij uit Breda.
door Joep Eijkens
Of het nu vooral komt door de ligging in het grootse rivierlandschap of door
de strenge, enigszins kille uitstraling, Slot Loevestein heeft altijd een bijzondere bekoring voor mij gehad. Anders dan bij andere kastelen, had ik tijdens mijn eerste bezoek niet het gevoel in een gerestaureerd complex rond te lopen. Nee, hier kon je je nog wanen in de late middeleeuwen. Maar om er ook te willen wonen, dat was natuurlijk een ander verhaal.
Slot Loevestein vanuit het zuiden, vanaf het zogeheten dragonbastion. foto Joep Eijkens
Slot Loevestein ligt net over de grens met Noord-Brabant in Gelderland, nabij Poederoijen (gemeente Zaltbommel) tegenover Woudrichem. In zijn eeuwenlange geschiedenis (zie kader) heeft het diverse belegeringen en veldslagen gekend en overleefd, maar bij geen stroomde zo weinig bloed als bij de Slag om Loevestein in 2010. In dat jaar namen Cees en Gerda Alberts afscheid na dertig jaar het kasteel en daarin ondergebrachte historisch museum beheerd te hebben. Omdat gewone sollicitatieprocedures geen geschikte kandidaat opleverden, werd een ludieke actie gehouden in de sfeer van Idols. De keus viel op Mylan en Manon Lin uit Breda. Zij namen in de daarop volgende jaren de honneurs waar maar vertrokken vorig jaar om met een eigen restaurant in Bolsward te beginnen.
Aan kandidaat-opvolgers geen gebrek. Liefst achthonderd koppels meldden zich. Om een lang verhaal kort te maken: Tim Schrijver (38) en Renate Vos (37), die de Slag van Loevestein verloren, kwamen ditmaal als winnaar uit de bus.
Weids
Schrijver werkte jarenlang als conciërge op kunstacademie St. Joost in Breda, zijn levensgezellin neemt binnenkort afscheid als parttime informatiemedewerker van de Bossche vestiging van dezelfde academie. Hij schildert en speelt in twee bandjes, zij ontwerpt interieurproducten en accessoires, van meubels tot tassen.
Renate Vos en Tim Schrijver, nog in hun Bredase woning. foto Joep Eijkens
Het kunstenaarspaar woont momenteel nog in Breda, in het voormalige Franciscanessenklooster aan de Nieuwstraat dat verbouwd wordt tot een zogeheten designhotel. Ze hebben er volop ruimte en bij het betreden van hun gigantische woonkamer, overvalt me het vermoeden dat ze toch wel met enige spijt zullen vertrekken. Maar niets is minder waar, want hoe graag ze hier ook gewoond hebben, ze zijn er vast van overtuigd, iets veel mooiers terug te krijgen. Niet op de laatste plaats de weidse natuur van het rivierlandschap rond Slot Loevestein. Een groot contrast met de zeker in het weekend drukke binnenstad van Breda.
De mogelijkheid om dichtbij de natuur te wonen en werken was de belangrijkste reden om te solliciteren naar de beheerdersfunctie, zo blijkt. ‘Bovendien waren we al een tijd aan een nieuwe uitdaging toe,’ zegt Tim. ‘Alles wat we willen komt daar samen,’ zegt Renate. Hij: ‘Elke dag gaat anders zijn.’
Schrijver krijgt als beheerder grofweg drie taken te vervullen. ‘Het openen en sluiten van het museum en zorgen dat alles functioneert. Ten tweede de veiligheid bewaken. Daar horen ook de oefeningen bedrijfshulpverlening bij natuurlijk – er werken een stuk of twintig mensen. Maar mijn grootste taak wordt het aansturen en mee organiseren van de diverse evenementen, waaronder trouwerijen en riddertoernooien.’
Vanuit het slot heeft men een mooi zicht op de rivieren. Het grote witte huis rechts is de oude Commandeurswoning, tegenwoordig de Suite & Breakfast. foto Joep Eijkens
Renate wordt gastvrouw bij de afdeling Bed & Breakfast, vanwege de royale kamergrootte hier Suite & Breakfast geheten. ‘Ik geef de gasten hun ontbijt en haal ze, indien nodig, op van de watertaxi. Er blijft dus voldoende tijd over om mijn ontwerppraktijk voort te zetten – wat voor mij ook een belangrijke voorwaarde was.’ Tim denkt dat hij zeker naast zijn dagtaak kan blijven schilderen en musiceren. ‘Er is nog een andere beheerder en we wisselen elkaar af.’
Slotvoogd
Slot Loevestein wordt beheerd door de Stichting Museum Slot Loevestein. Directeur Ien Stijns vertelt hoe het rijksmonument gevaren is sinds de jaren vijftig toen Louis Rudolph Jules ridder van Rappard, burgemeester van Gorinchem, tot slotvoogd was benoemd. Anders dan je misschien zou verwachten bij die term, woonde hij er niet zelf. ‘Nee, hij had het toezicht,’ legt Stijns uit. ‘Hij was het ook die de Stichting Vrienden van Slot Loevestein opgericht heeft. De vrienden hebben een belangrijke rol gespeeld bij de instandhouding en restauratie van het slot. Zo is er ook een grotere taveerne gekomen en een beheerderpaar gaan wonen.’ Die taveerne is er niet alleen voor bezoekers maar ook voor bruiloften en partijen. Wil het bruidspaar extra romantisch de eerste huwelijksnacht in het slot doorbrengen, dan is daar de Suite & Breakfast.
Naast de entreegelden, horecaopbrengsten en fluctuerende bijdragen uit culturele fondsen krijgt Slot Loevestein rijkssubsidie. In 2012 halveerde het kabinet Rutte II die subsidie van vier naar twee ton. De directeur: ‘We hebben toen de actie Red Loevestein gehouden en zijn met vijfhonderd kinderen en vijf burgemeesters naar Den Haag gegaan. Dat heeft in zoverre geholpen dat we meer speelruimte hebben gekregen, zodat we de subsidie niet alleen voor de museumcollectie hoeven te gebruiken.’
De keuken in de Keuckentoren van het kasteel. foto Joep Eijkens
Het is duidelijk dat jullie meer publiek moeten trekken maar hoe bereik je dat?
‘Ik denk dat internet en social media heel belangrijk zijn. En het bieden van een goede service. Bezoekers hoeven bijvoorbeeld geen parkeergeld te betalen. Ook ridderspelen en andere evenementen kunnen extra publiek trekken.’
Met een vaste collectie zal het museum weinig herhaalbezoek genereren, erkent de directeur. ‘Maar je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat men bij het eerste bezoek alleen maar de afdeling bezoekt waarin het verhaal van Hugo de Groot wordt verteld en dat dan combineert met een fietstocht in de omgeving of een vaartochtje naar Gorinchem of Woudrichem. Je kunt hier trouwens ook heerlijk struinen in het Munnikenland waar ze volop bezig zijn met het aanleggen van nieuwe natuur.’
De zogeheten Riddercamere in de Riddertoren van het slot. foto Joep Eijkens
Boekenmarkt
Ook de nieuwe beheerders denken dat de combinatie cultuur-natuur meer publiek zal kunnen trekken. Maar hoe dan ook moet er meer leven in de brouwerij komen. Tim Schrijver ziet daar een mooie uitdaging in. ‘Het arsenaal is inmiddels verbouwd en we hebben daarin de beschikking over een professionele keuken, zodat het geschikt is voor kookworkshops en vergaderingen.’
Hij heeft zeker wel ideeën voor nieuwe evenementen, maar vindt het nog te vroeg om er uitgebreid op in te gaan. ‘Eerst maar eens kijken, hoe het loopt.’ Suggesties als concerten, exposities en markten wijst hij zeker niet af. ‘Ja, een boekenmarkt zou ook mooi zijn. De associatie met de fameuze boekenkist van Hugo de Groot ligt voor het oprapen.’
Het kleine stenen bastion, onderdeel van de vestingwallen rond het slot. foto Joep Eijkens
De twee zijn niet bang hun rust kwijt te raken mocht het veel drukker gaan worden. En, anderzijds, tegen stilte kunnen ze ook goed. Trouwens, alles is relatief: ‘In het kader van de sollicitatie hebben we er al eens voor de proef geslapen... Stil was het toen niet, je hoorde juist heel goed de wind, het stormde die nacht.’
Soldatenhuis
Ze sliepen toen in een van de soldatenhuizen die dateren uit de tijd toen Slot Loevestein nog een militaire functie had en er ook soldaten woonden met hun gezinnen. Het soldatenhuis vlakbij de toegangspoort wordt hun toekomstige woning. Renate: ‘We hebben daar ook ruimte voor een eigen atelier en mogen daarnaast gebruik maken van een grote werkplaats achter het museum.’
Nee, eenzaam of geďsoleerd zullen ze zich daar niet voelen. ‘Het lijkt me heerlijk om in de vroege ochtend als de zon net op is met Sam, onze hond, even een rondje te maken rond het slot,’ zegt Tim. ‘Net of je op vakantie bent.’ Renate, die hardloopt, verheugt zich al over de dagelijkse training in de vrije natuur. Sam, lekker languit onder de tafel gelegen, heeft nog geen idee wat hem te wachten staat, maar zal zich in Slot Loevestein minstens even goed thuis voelen als zijn baasjes.
De entree van de vesting met links de woning van de nieuwe beheerders. In de oude soldatenwoningen bevindt zich de vaste museumcollectie. Rechts de ruimte voor ontvangst en ticketverkoop en de Taveerne. foto Joep Eijkens
Hopen jullie er ook oud te worden?
‘We hopen oud te worden, maar of dat dan daar is... zolang we er gelukkig zijn, is het perfect.’
In de loop van april verwachten ze te verhuizen. ‘Van klooster naar kasteel,’ zegt Tim lachend. ‘Maar eerst nog even een vakantie zodat we fris aan deze nieuwe uitdaging kunnen beginnen.’