Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - februari 2014

Vrijwel complete rechterschoen. foto Chi-Ching Lam

¶ ‘Lost & Found. Romeinse schoenvondsten uit Schotland’ t/m 11 mei 2014 in het Nederlands Leder en Schoenen Museum, Waalwijk.

www.schoenenmuseum.nl

©Brabant Cultureel – februari 2014

¶ Hadrianus (76-138) was een reislustige keizer. Hij heeft door het hele Romeins rijk gereisd om zijn zaken te regelen. Antoninus (86-161) zette nooit een stap buiten Italië. Hij kreeg de bijnaam Pius (‘de vrome’) vanwege zijn loyale en milde wijze van regeren en omdat hij Hadrianus, toen deze oud en zwak was geworden, altijd hielp bij het binnenkomen in de Senaat. De opvolger van Antoninus, Marcus Aurelius, bewierookte hem in een beroemde rede.

Antoninus kwam uit een welgestelde familie die oorspronkelijk uit Nîmes kwam. Zijn vader en zijn grootvader waren beiden consul. Vader en grootvader stierven toen Antoninus nog heel jong was. Hadrianus heeft Antoninus in 138 als zoon geadopteerd en als zijn opvolger aangewezen.

Waarschijnlijk was het de bedoeling van Hadrianus om de macht in feite over te dragen aan zijn verwanten Marcus Aurelius en Lucius Verus. Maar zij overleden te jong, terwijl Antoninus in de zeventig werd en hen overleefde.

Detail van een schoenfragment. Collectie Treasure Trove. foto Chi-Ching Lam

Linkerexemplaar van paar carbatinae. Collectie Treasure Trove. foto Chi-Ching Lam

Romeins schoeisel in Waalwijk

Treasure Trove is een Schotse organisatie die ervoor zorgt dat belangrijke objecten uit de historie van Schotland bewaard blijven. Zo ook schoeisel uit de Romeinse tijd dat niet lang geleden werd ontdekt bij archeologisch onderzoek. Nu zijn deze schoenen in Waalwijk te bewonderen.

door Muriel Boll

In 2011 werd in het Schotse dorpje Camelon bij Falkirk gespit en gegraven in de aanloop naar de bouw van een Tesco supermarkt. Er werd keurig archeologisch onderzoek gedaan zoals dat tegenwoordig verplicht is, en men vond grote hoeveelheden leer in de grond. Het bleken complete of bijna complete schoenen te zijn, en ook onderdelen van schoenen. En er werden stukken van een tent gevonden.

Een bijzonder paar van het Camelontype. Collectie Treasure Trove. foto Chi-Ching Lam

De vondsten bleken te dateren van tweeduizend jaar geleden, uit de tijd van de Romeinse keizer Antoninus. Die liet in die periode een muur bouwen, zo’n zestig kilometer ten noorden van de meer bekende en twintig jaar eerder gebouwde Muur van Hadrianus. Hadrianus wilde met die muur de ‘barbaren’, dat wil zeggen de Picten uit het huidige Schotland tegenhouden. Kort daarna kwam daar dus de muur van Antoninus bij, om het rijk uit te breiden op een plek waar al twee intensief gebruikte Romeinse forten stonden. Daar, in één van die forten, zijn toen die schoenen door de Romeinen achtergelaten.

Versieringen

Deze tweeduizend jaar oude schoenen zijn nu te bewonderen in het Nederlands Leder en Schoenen Museum in Waalwijk. Zij zijn geconserveerd door de AOC Archeology Group en daarna overgebracht naar de Universiteit van Leiden. Onder leiding van dr. C. van Driel-Murray – deskundig op het gebied van leervondsten uit de Romeinse tijd – zijn de schoenen daar beschreven, gecategoriseerd, gefotografeerd en getekend.

Dit is een heel speciale vondst, niet alleen vanwege de grote hoeveelheid schoenen, maar vooral omdat de datering uiterst precies kon worden vastgesteld. Het zijn schoenen uit de periode 145-150 na Christus, toen de muur van Antoninus werd gebouwd. Er zitten teenslippers bij, een enkellaarsje, maar de meeste lijken toch op heel moderne, luchtige zomerschoentjes. Het meest bijzondere daaraan zijn de versieringen van het leer.

Er zijn met een roletwiel of een scherp mesje heel secuur insnijdingen in het leer gemaakt die samen een patroon vormen. Soms hebben ze de vorm van golfjes, soms streepjes met opengesneden vierkantjes ertussen, of waaiertjes. Er is een vrouwenschoen die gemaakt lijkt te zijn van een leren tule, zo opengewerkt is die. Sommige schoenen hebben sluitbanden, bij andere zie je ovale openingen als vetergaten.

Gevouwen

De meeste van deze schoenen zijn van rundleer. Slechts enkele zijn gerepareerd. Romeinen deden niet aan schoenreparaties, ze schaften zich gewoon een paar nieuwe schoenen aan. Maar er is één schoentje, een slippertje eigenlijk, dat is gemaakt uit een andere schoen. Bijzonder is ook een frivool schoentje dat een kwastje achter op de hiel heeft, heel modern.

De meeste schoenen zijn gemaakt van één lap leer die in de vorm van een voet werd gevouwen en in die vorm werd vastgenaaid. Een enkele schoen heeft een dikkere zool, bestaand uit een binnenzool, een tussenzool en een buitenzool.

Vitrine in het museum in Waalwijk. foto Nederlands Leder en Schoenen Museum