Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

62ste Jaargang - oktober 2013

Paul Hoogenboom. foto Gemma Kessels

www.deklarinet.com/nieuws/cd-presentatie-nieuwe-solowerken

www.youtube.com/user/HoogenboomPaul?feature=watch

©Brabant Cultureel/Brabant Literair – oktober 2013

Museum Engelandvaarders als klankkast

Een museumpje voor Engelandvaarders. Dat werd de klankkast voor ‘Voice Interactions’, een cd van de Tilburgse klarinettist Paul Hoogenboom. Met daarop niet eerder opgenomen en/of gespeeld werk voor klarinet solo van uiteenlopende componisten. Een exquise Belgische bonbon voor muziekliefhebbers.

door Rinus van der Heijden

Voice Interactions gaat over meerstemmigheid. Paul Hoogenboom is er kort en duidelijk over: hij heeft in een aantal stukken op de cd duidelijk gekozen voor polyfonie. Andere stukken suggereren meerstemmigheid door klankverschillen tussen de registers. En weer andere zijn dan wel niet meerstemmig, maar wel onbekend. ‘Ik heb ernaar gegoogled, vond er niks over en ga ervan uit dat met die stukken nooit iets is gedaan,’ zegt de klarinettist.

‘Van de Tilburgse componist Jan van Dijk (1918) had ik het stuk Solo de Concours in de kast liggen. Dat heb ik opgenomen en dan klinkt het heel fris. De partituur van Solo de Concours ziet er moeilijk uit, maar als je de muziek hoort, is het allemaal heel anders. Jan zelf is er heel content mee.

Paul Hoogenboom. foto Gemma Kessels

Oplage

Zijn liefde voor muziek heeft Paul Hoogenboom ertoe gebracht om een cd met muziek voor klarinet solo uit te brengen. Hij doet dit in eigen beheer en in slechts een oplage van honderdvijftig exemplaren. Gaat zijn idealisme daarmee niet over de top? ‘Wat ik heel bijzonder vind is dat als het om muziek gaat, dit soort initiatieven altijd heel bijzonder wordt gevonden. Bij schilders en dichters is het heel gewoon dat zij voor kleine kring werk maken. Ik vind dat het hier om heel goede stukken gaat, die een podium nodig hebben. Ook gaat het om composities die deel kunnen gaan uitmaken van een bepaalde programmering. Daarom wilde ik dit repertoire per se opnemen.’

Paul Hoogeboom in het Cenakel, Tilburg, 29 september 2013. foto Gemma Kessels

Voor de registratie van de cd wendde Paul Hoogenboom zich tot Bernard Jussen van de Tafelbergstudio in Tilburg. Daar werden in juli 2011 als eerste de twee Intermezzo’s van Fons Mommers opgenomen. ‘Dat was niet helemaal bevredigend,’ zegt Paul Hoogenboom. ‘Bij klassieke muziek heb je akoestiek nodig. Je zit daar dan in zo’n studio bij een microfoon en je hoort elk klepje van je instrument. Dat werkte niet.’

‘We zijn toen naar landgoed Haarendael in Haaren gegaan. Eerst bekeken we de kapel, maar uiteindelijk kwamen we terecht in een ruimte van tien bij tien meter en acht meter hoog. Het is een museumpje voor Engelandvaarders. Daar klonk de muziek fantastisch. Met twee microfoons op afstand en twee die de ruimte “pakken” vingen we precies de klank die ons voor ogen stond.’

Drie van de opgenomen stukken zijn dodecafonisch, een muziektechniek die ook bekend staat als twaalftoons. Hierbij wordt – kortweg gezegd – uitgegaan van twaalf gelijkwaardige tonen binnen een octaaf. De dodecafonische stukken waar Paul Hoogenboom voor koos zijn Solo de Concours van Jan van Dijk, Três Movimentos para clarineta van Antônio Machado de Carvalho en Musik für eine unbegleitete Klarinette van Hubert Pfeiffer.

Muziekwinkel

‘Neem het stuk van de Braziliaan Antônio Machado de Carvalho. Ik kwam het toevallig tegen in een muziekwinkel in Brazilië. Ik vroeg me meteen af: wat bezielt iemand om dit zo te componeren? Maar ik ben achter het idee voor het stuk gekomen. Het eerste en derde deel zijn meerstemmig in dialoogvorm, dus eigenlijk lineair meerstemmig. Bij twaaltoonsmuziek denk je vaak aan iets abstracts, maar dit stuk is heel toegankelijk.’

Foto Gemma Kessels

Dat laatste geldt in feite voor de gehele cd. Naast de genoemde componisten is er ook werk te beluisteren van René Gerber en Johann Sebastian Bach, dé grootmeester van de meerstemmigheid. De prachtige, licht galmende opname, de bezieling waarmee Paul Hoogenboom met zijn A- en Besklarinet de stukken vorm geeft plus het prachtige cd-hoesje tillen Voice Interactions naar een hoog niveau. Met name de voorkant van de cd-hoes intrigeert.

Daar heeft Paul Hoogenboom een eenvoudige verklaring voor. ‘De foto is een uitvergroting van een rivierbedding met kiezels erin. Het water heeft ze glad gepolijst. Ik vond dat wel bij de muziek passen: één toon, daar moet je het vaak mee doen.’ De titel van de cd ontleende Paul Hoogenboom aan een beschrijving van de Cellosuites van J.S. Bach. De suites worden onder meer geduid als meeslepende voice interactions. ‘Alweer meerstemmigheid dus en meteen dacht ik: dat moet de titel van de cd worden.’

Gedichten

Paul Hoogenboom heeft zijn soloproject grondig aangepakt. Naast de al genoemde zorg die hij besteedde aan de cd, maakte hij ook van de presentatie van de schijf iets bijzonders. Die vond plaats op 29 september in het Cenakel in Tilburg. Boven het hoofd van de eenzame klarinettist projecteerde Rudi Klumpkens beeldprojecties.

Het Theater van de Verloren Tijd verzorgde entr’actes met gedichten van Jan van Nijlen, Rutger Kopland, Hugo Claus, Gilbert Stynen, Lucebert, Herman de Coninck, Leo Vroman, Jan Hanlo en de vader van de klarinettist, Jan. Die laatste was biologieleraar en volgens zijn zoon ‘ook een goede dichter. Een beetje ouderwets natuurlijk, maar wel heel goed.’