Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

62ste Jaargang - oktober 2013

Zaaloverzicht met werk van oud-studenten, met op de voorgrond Timon van der Heijden. foto Nob Ruijgrok

¶ Anthon Beeke, It’s a Miracle!, te zien t/m 27 oktober 2013 bij Piet Hein Eek, Halvemaanstraat 30 in Eindhoven. Open maandag t/m zaterdag van 10 tot 18 uur.

Tevens is werk te zien van oud-studenten van de Design Academy: Timon van der Heijden, Ruben Esser, Gijs Kast, Tim Enthoven, Esther Janssen, Laurens Manders, Nynke Tynagel, Anieke Branderhorst, Simon Heijdens, Jeroen Wijering.

¶ Anthon Beeke, It’s a Miracle! (concept Lidewij Edelkoort), Amsterdam: BIS Publishers 2013, 448 pp., ISBN 978-90-6369-326-8, pb., € 45,00. Van het boek verscheen ook een Engelstalige editie.

www.pietheineek.nl

www.bispublishers.nl

www.beeke.nl

©Brabant Cultureel / Brabant Literair – oktober 2013

Anthon Beeke bij Piet Hein Eek                          

In het complex van Piet Hein Eek in Eindhoven is een overzicht te zien van vijftig jaar grafisch werk van Anthon Beeke. Ook wordt werk getoond van enkele van de oud-studenten van de meester.

door Irma van Bommel

Anthon Beeke kan beschouwd worden als een van de grootste afficheontwerpers van onze tijd. Hij ziet zichzelf als visueel kunstenaar die grafische vormgeving als medium koos. Hij wordt geëerd met een overzichtstentoonstelling en een overzichtsboek. Beide met de titel It’s a Miracle! Beide bestrijken een periode van vijftig jaar en voor beide tekende partner Lidewij Edelkoort, voormalig artistiek directeur van de Design Academy in Eindhoven voor het concept. De expositie volgt de lijn van het boek.

Zaaloverzicht Anthon Beeke als typograaf. foto Nob Ruijgrok

De presentatie bij Piet Hein Eek begint in de oude lift met een film van Guus van Waveren over het tot stand komen van het fameuze naakte alfabet van Anthon Beeke: letters, en trouwens ook cijfers, samengesteld uit naakte vrouwenlichamen. In de film is goed te zien dat de vrouwen op een lichte vloer door assistenten in de juiste vorm werden gelegd. De letters werden recht van boven gefotografeerd vanaf een balkon. Foto’s van het alfabet gingen de hele wereld over. Grappig is de toegevoegde, luchtige muziek: een liedje over het alfabet. ‘A is Adorable,’ en zo verder.

Spraakmakend

Anthon Beeke is vooral bekend geworden door zijn spraakmakende affiches. Als je de expositieruimte binnenkomt is dat het eerste wat je ziet. ‘Provocateur’ staat er als trefwoord bij. De expositie is in navolging van het boek opgebouwd aan de hand van een aantal trefwoorden. Naast provocateur zijn dat beeldend ontwerper, typograaf, eroticus, spelen, tactiliteit, verzamelaar, bouwer, dichter, fotograaf, communicator.

Beeke maakte de affiches veelal in opdracht van toneelgroepen, maar bijvoorbeeld ook voor de KunstRAI en campagnes tegen Aids. Ook ontwierp hij affiches voor de Design Academy en het Designhuis in Eindhoven. Wat opvalt in zowel boek als expositie is de enorme productiviteit en vindingrijkheid van Beeke. Eindeloos veel drukwerk, logo’s, huisstijlen en boeken heeft hij vormgegeven, zoals het fotoboek L’Amour van Ed van de Elsken.

Zaaloverzicht Anthon Beeke als provocateur. foto Nob Ruijgrok

Anekdote

Zijn spraakmakende affiches maakte hij veelal voor vernieuwend theater. Zo maakte hij voor een ballet van Gerardjan Rijnders, Orfeus en Eurydice, een poster van een liggende, naakte man met een verentooi op zijn geslacht. Het ballet van Rijnders ging over de onderdrukking, met name de seksuele onderdrukking, van de vrouw. Beeke ontwierp een provocerende poster geheel in lijn met het provocatieve karakter van het ballet.

In het boek staat deze anekdote vermeld: ‘Op een ochtend belde een vriend. Ben je al buiten geweest? Iemand heeft door de hele stad al je affiches witgekalkt! Anthon, dat is wel de grootste eer die een ontwerper ooit gehad heeft.’

Overigens inspireerde dit incident Beeke tot het ontwerp van een affiche waarbij hij bewust gebruik maakte van een witgekalkte ondergrond.

Docent

Anthon Beeke, in 1940 geboren in Amsterdam, volgde zijn opleiding aan de Avondkunstnijverheidschool, de voorloper van Rietveldacademie. Hij maakte die studie niet af. In 1963 begon hij als zelfstandig ontwerper. In 1976 werd hij adjunct-directeur van het ontwerpbureau Total Design en in 1989 begon hij zijn eigen ontwerpbureau Studio Anthon Beeke. Hij heeft les gegeven aan diverse academies in binnen en buitenland, ondermeer aan de Rietveldacademie in Amsterdam, Rhode Island School of Design in Providence in de VS, en tien jaar lang aan de Design Academy in Eindhoven (DAE). Hier richtte hij de afdeling Man & Communication op.

Zaaloverzicht Anthon Beeke als verzamelaar. foto Nob Ruijgrok

Oud-studenten

In de expositieruimte van Piet Hein Eek is één verdieping ingericht met werk van Anthon Beeke, een andere verdieping is ingericht met werk van oud-studenten van de Design Academy. Op de wand van deze laatste expositie staat: ‘Als hoofd van de afdeling Man & Communication (DAE) verlegde hij met studenten en docenten de grenzen van het vak.’

Wat direct opvalt is dat de oud-studenten zich niet alleen of helemaal niet met grafische vormgeving bezighouden. Wat ook opvalt is dat geen van hen behoefte heeft aan provoceren. Hoewel de oud-studenten met originele ideeën komen – Laurens Manders komt met een pop-up boek, Esther Janssen met objecten van zachte materialen, Anieke Branderhorst met een meubel van geperst oud papier, Simon Heijdens met de illusie van planten in een binnenruimte – heeft hun beeldtaal niet de kracht van die van Anthon Beeke. Met één uitzondering: Tim Enthoven.

De figuren in Enthovens grafische werk zijn opgebouwd uit details. De kracht zit hem in het gebruik van een simpel detail dat eindeloos wordt herhaald. Het grensverleggend aspect waar de tentoonstellingmakers over reppen zit hem vooral in het onconventionele gebruik van materialen en de verrassende oplossingen van vraagstukken.

In 1970 deed Anthon Beeke een markante uitspraak met betrekking tot zijn vakgebied visuele communicatie: ‘Informatie is irritatie en identificatie’. Of dit een tijdloze of juist tijdgebonden stelling is zal de toekomst moeten uitwijzen.