Brabant Cultureel • Brabant Literair
Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur
62ste Jaargang - oktober 2013
| HOME BC / BL | Contact / Reageren | Archief Brabant Cultureel | Archief Brabant Literair |
¶ Piet den Blanken (fotografie) en Lou Keune (tekst), ‘Mijn moeder was een echte strijder’. Ivania Brooks Torres 1973-2006. Breda: Uitgeverij Papieren Tijger 2013, 96 pp., ISBN 978-90-6728-284-0, hb., € 20,00.
Het boek bevat een inleiding door Agnes Jongerius.
©Brabant Cultureel / Brabant Literair – oktober 2013
Eerbetoon aan een sterke vrouw
‘Mijn moeder was een echte strijder’ luidt de titel van een nieuw fotoboek dat Piet den Blanken maakte met socioloog Lou Keune. Hoofdpersoon is Ivania Brooks Torres uit Nicaragua, een alleenstaande moeder van vijf kinderen die als prostituee het hoofd boven water probeerde te houden en op 33-jarige leeftijd aan aids overleed.
door Joep Eijkens
Weinig Nederlandse fotografen zijn zo maatschappelijk betrokken als Piet den Blanken (Wijbosch 1951). Je ziet het aan al zijn foto’s, of die nu gaan over bewoners van het Brabantse platteland, asielzoekers in Griekenland, vluchtelingen in Afrika of suikerrietarbeiders in de Dominicaanse Republiek. Noem hem niet ‘kunstenaar’, maar fotojournalist. De camera is zijn wapen om te strijden voor een betere wereld.
Den Blanken heeft diverse boeken op zijn naam staan, waaronder el salvador en Sobrevivimos la guerra (in het Nederlands verschenen als Overleven in oorlogstijd). Ook zijn nieuwste boek, Mijn moeder was een echte strijder, heeft betrekking op Midden-Amerika, al sinds de jaren tachtig een geliefd werkterrein voor de Bredase fotograaf. Hij maakte het boek samen met zijn vaste schrijver, Lou Keune, een Tilburgse socioloog die ook zelf goed ingevoerd is in de regio.
Dichtbij
Mijn moeder was een echte strijder vertelt het dramatische levensverhaal van Ivania Brooks Torres, een Nicaraguaanse vrouw die in 2006, 33 jaar oud, waarschijnlijk aan aids overleed. Den Blanken ontmoette haar in 1997 in Managua toen hij daar bezig was met een reportage over de toename van prostitutie en andere kwalijke gevolgen van het neoliberalisme. Ivania werkte als prostituee en zo trof de fotograaf haar ook langs de weg aan.
Het typeert Den Blanken dat het niet bleef bij een paar foto’s schieten en weer verder gaan. Nee, er klikte iets tussen de twee, ze raakten met elkaar aan de praat over van alles en nog wat en een paar dagen later ging de fotograaf met Ivania mee naar huis. Daar maakte hij kennis met de vier kinderen van Ivania en met haar vader en moeder, met z’n allen levend in een huisje van amper 25 vierkante meter. Zo kwam hij als fotograaf heel dicht bij de mensen die hij in beeld brengt.
Piet den Blanken, foto’s uit besproken boek.
In de daaropvolgende jaren bleef Den Blanken contact houden met Ivania en haar familie, niet alleen telefonisch en via briefwisseling maar ook door er nog een paar keer naartoe te gaan. In 2001 nam hij bij zo’n bezoek ook zijn eigen zoon mee – ongetwijfeld een geweldige ervaring voor zowel vader en zoon als voor de Nicaraguaanse familie.
Zwarte bladzijde
Piet den Blanken werkte oorspronkelijk uitsluitend in zwart-wit, wel eens de kleur van de documentaire fotografie genoemd. Zwart-wit zijn daarmee ook de foto’s in het eerste deel van het boek. Dat loopt tot een foto uit 2003 waarop een lachende Ivania vrolijk de wereld in kijkt. Meteen daarna een zwarte bladzijde. Heel symbolisch. Want de foto’s die volgen, gemaakt in 2006, laten een bijna onherkenbare Ivania zien, een aidsslachtoffer dat nog maar kort te leven heeft. Op de laatste foto zitten de kinderen gehurkt bij het graf van hun moeder, Bielka, Dorla, Samantha, Margina en Pedro, de oudste zestien jaar, de jongste twee.
Vorig jaar keerde Piet den Blanken terug naar het gezin, samen met Lou Keune. Uit diens inlevend geschreven reportage blijkt dat de kinderen het, de omstandigheden en geringe inkomsten uit werk in acht genomen, goed stellen met elkaar. Met zijn achten wonen ze nog altijd in het piepkleine huisje van hun moeder. Met z’n achten, ja, want ook Pedro’s vriendin en dochtertje wonen er en Bielka heeft inmiddels ook een baby gekregen.
Informatief
De tienermoeder en haar kind staan ook op een kleurenfoto die Den Blanken tijdens zijn laatste bezoek maakte. Onwillekeurig vraag je je af of de geschiedenis zich niet zal herhalen. De fotograaf ziet het kennelijk zelf ook somber in en acht het verre van denkbeeldig dat Ivania’s dochters ook weer in de prostitutie terecht komen.
Mede dankzij de boeiende en zeer informatieve tekst van Lou Keune is Mijn moeder was een echte strijder een interessant boek geworden. Het is alleen wel erg jammer dat het drukwerk van de zwart-wit foto’s veel te wensen over laat. Ze ogen flets en vlak en dat is een doodzonde voor een fotoboek. Dat wordt al helemaal duidelijk wanneer je de originele afdrukken ziet op de tentoonstelling die nog tot en met 14 november 2013 te zien is in het hoofdgebouw van de Tilburgse universiteit. In het Stiltecentrum hangen tegelijk ook nog enkele kleurenfoto’s uit de reportages over Ivania.
Eerbetoon
Het sterkst vind ik in het boek de foto’s die Den Blanken in 2006 maakte, met name van Ivania. Minder overtuigend vind ik de foto’s waarop naar mijn smaak teveel in de lens wordt gekeken, al of niet lachend. Naar mijn idee wordt de toeschouwer zich daardoor teveel bewust van de aanwezigheid van de fotograaf en soms wel zo sterk dat hij als het ware een ontmoeting met de mensen op de foto in de weg staat. Zelfs op de coverfoto van een lachende Ivania lijkt het eerder te gaan om een vrolijke fotografische ontmoeting dan om de harde werkelijkheid van een prostituee die langs de weg staat te tippelen.
Maar misschien moeten we de foto’ s (en het boek) ook op de eerste plaats zien als een persoonlijk eerbetoon van een fotograaf die een beetje familie werd van een vaderloos gezin in Nicaragua. Een eerbetoon aan een sterke vrouw die ondanks alle tegenslagen en ellende het hoofd boven water wist te houden en die een goede moeder was voor haar kinderen, tot de dood haar haalde.
