INHOUD FEESTLIEDJES
INHOUD VARKEN
HOME
AUTEURS
TEKSTEN
BRABANTS
AUDIO
SPECIAAL

Print pagina

De feesten en partijen van vroeger
Stuur uw bijdrage aan: leed@brabantsdagblad.nl

Kuus

Jos Swanenberg

 

In de noordelijke Meierij is een kalfje een kuus. De lokroep voor de kalfjes was dan ook vanouds: kuus, kuus, kuus! Veghel heet in carnavalstijd Kuussegat. De benaming schijnt terug te gaan op de vroegere kalvermarkt aldaar. Jan Elemans (Woord en wereld van de boer, 1959) zegt dat de roepnaam voor de koe in Huisseling kuus is, dat het gebruikelijke woord voor kalf mok is.

In het Kempenland is een kuus evenwel niet een kalf maar een varken. Jonge varkens worden dan ook volgens A.P. de Bont (Dialekt van Kempenland, 1958) gelokt met kuut, kuut, kuut, het woord dat bij hem ook big betekent.

In 2000 wilde carnavalsvereniging 'De Kromploegers' uit Liempde het nu wel precies weten. Zij stelden een uitgebreid onderzoek in naar de achtergronden van de kuus. Zelfs binnen de gemeente Boxtel kon het woord kalf of varken betekenen. De conclusie was dat men richting Best en Oirschot meer de betekenis varken tegenkwam en richting Sint-Oedenrode en Schijndel juist kalf en koe. Daarop liet men onder Lennisheuvel bij herberg De Schutskuil een grenspaal, 'de kuusenpaol' plaatsen, een houten sculptuur, waarvan de zuidzijde een varken toont en de noordzijde een kalf. Wanneer men richting Oirschot gaat, ziet men een varkenskop, kijkt men na het passeren om, dan lacht een koeienkop je tegen.

Ruwweg gezegd komt het erop neer dat het Noord-Meierijse kuus meestal kalf betekent en dat hetzelfde woord in de Peel en de Kempen, ook in Midden en West-Brabant, vooral voor een varken gebruikt wordt. In de Peel en de Kempen en ook in het land van Cuijk wordt een kalf gewoonlijk mok genoemd. De West-Brabantse benaming voor een kalf is trouwens ook verrassend: een kiep (maar dat is weer een ander verhaal). Het varken heet in de noordelijke Meierij en het land van Cuijk köt of kui.

 

Uit: ‘Brabants’, nr. 2 (augustus 2004)

 

Het artikel hiernaast van Jos Swanenberg verscheen oorspronkelijk in nummer 2 van het tijdschrift Brabants (augustus 2004).

In dit goed verzorgde tijdschrift wordt aandacht besteed aan alle aspecten van de Brabantse dialecten, zowel in beschouwende vorm (dialectologie) als creatieve vorm (verhalen, gedichten, prenten, liedjes). Elke aflevering bevat bovendien een cd met geluidsopnamen van Brabantse muzikanten.

Brabants verschijnt viermaal per jaar (de 4 nrs. van de eerste jaargang zijn nog te bestellen). Een jaarabonnement kost 31,80 euro, inclusief de 4 cd's. Losse nummers kosten 8,95 euro.

Abonneren of bestellen:

Kempen Uitgevers, Postbus 49, 5300 AA Zaltbommel. Telefoon: 0418-513144. Of via www.europesebibliotheek.com