Motorbootjes en apennootjes

Ed Schilders

Afgelopen week mochten we weer enige zeer bijzondere bijdragen ontvangen die verband houden met de oorlog. Emile van den Assem stuurde vier Oranje-speldjes, alle vier ooit door iemand zelf vervaardigd. Een Nederlandse vlag waaraan een speld gesoldeerd is; een geelkoperen rondje met het hoofd van Willem II en de tekst ‘Willem II in Tilburg’; en de Nederlandse leeuw, uitgezaagd uit een muntstuk. Ze werden stiekem gedragen. KLIK HIER OM DE FOTO'S TE ZIEN

Deze afbeelding is afkomstig uit een boekje dat door de bezetter verspreid werd. Het waarschuwt tegen het ‘Tweede Front’: de komst van de Engelsen over de Noordzee. De feestvreugde die we hier zien, is bedrieglijk, zo wil dit beeldverhaal, en wie de pagina omslaat ziet waarom: de Engelsen zullen geen brood, ham, sigaren, noch thee brengen, maar bommen. Het laatste prentje stelt namelijk een kind voor dat bloemen plukt in een weiland en naar de lucht kijkt, met daarin tientallen bommenwerpers.

Uiteraard is dit een typisch staaltje van propaganda en stemmingmakerij, maar we moeten niet vergeten dat de vreugde van de bevrijding ook gebaseerd is op heel veel ellende. Dat blijkt overduidelijk uit de documenten die de 84-jarige A. van Hulten me ter inzage gaf. Daar zit een getypt gedicht bij dat ‘de invasie’ bewust komisch overdrijft:

Een vrachtschip schommelt de haven binnen

Met Kwatta, koffie en kloosterlinnen

Dan naderen vlugge motorbootjes

Met fietsbanden, North State, en apenootjes.

De laatste twee regels zijn zo:

Het volk riep: O.Z.O. (Oranje Zal Overwinnen) en we zijn nog gezond

Oh mammie, is dat nu het tweede front?

Maar dan is er ook de keerzijde: een met kroontjespen geschreven liedtekst die gezongen moet worden op de wijze van ‘Mamaatje’. KLIK HIER OM HET HANDSCHRIFT TE LEZEN  Moeder en kind zitten in de kelder als de Engelsen weer overvliegen:

Mamaatje, zo zei haar jongen

Waarom gebeurt dat telkens weer

Mamaatje, waarom gooien Tommy’s (Engelse soldaten) bommen neer?

Het huis krijgt een voltreffer, en het laatste refrein luidt:

Mamaatje, nu gaan wij samen

Naar boven naar de Lieve Heer

Mamaatje, daar komen nooit geen Tommy’s meer.

Je kunt dat een smartlap noemen. Maar in werkelijkheid was het natuurlijk iets heel anders: oorlog.