Wat me het meest is bijgebleven van De kleine
bloedgetuige - behalve natuurlijk de kruisiging van Abeltje
door pa en de rebbe - was de wanhoop van de moeder die in een andere
kamer verbleef en het kind hoorde jammeren.
Waarom ik het boekje zocht? Uit een soort
verwondering over de rare dingen die je als kind te lezen kreeg. Was
het echt zo erg als ik het me herinnerde? Was het opzettelijk
antisemitisch?
De beide omslagen die op de website staan komen
me niet bekend voor. Er is wellicht nog een andere geweest.
Leestip voor de heer Jan
Vriens: Pinchas Lapide, De
laatste drie pausen en de joden.
K.
Verhoeven (Haaren) (25-02-02)
Na lezing
van de tien reacties aangaande ‘De Kleine Bloedgetuige’.
Naar ik nog dacht te weten is kort na de bevrijding ‘De
Kleine Bloedgetuige’ als toneelstuk opgevoerd in de Kunstkring in
Oisterwijk. Er is in die periode vraag geweest naar toneeldrama's
uit de periode omstreeks 1920.
Dit houdt in
dat dit verschrikkelijk ‘kinderverhaal’ ook nog een toneel
bewerking heeft gekend.
Ik hoop dat
ik me heb vergist.
T.
van Oirschot-Sparla (Haaren) (08-02-02)
Bloedgetuige…
Het woord alleen al bracht me terug naar een stukje jeugd, waaraan
ik nachtmerries heb overgehouden. De tijd van mijn eerste communie.
Dan ben je (was je?) dus zeven jaar oud. Alles was erg: die eerste
communiedag was er geen Jezus in mijn hartje te bekennen zoals
beloofd tijdens de voorbereidingen. Het biechten voor de eerste
keer: een volslagen ramp: de biechtvader blééf maar aandringen of
ik ècht niet meer zonden had gedaan dan ik had verzameld voor die
eerste keer: snoep gejat, ongehoorzaam geweest en kattig, maar
néé, eerwaarde vader, met jongens had ik toen echt nog niets ergs
(iets vies) gedaan. De vraag was overigens een volkomen raadsel voor
me. Verder mocht ik niet meedoen et processies en alle andere meiden
uit mijn klas wel. Maar ik ging niet naar de parochieschool en
daarom viel ik buiten de prijzen. En als klap op de vuurpijl vond ik
toen – waar ook weer? – het boekje: De kleine bloedgetuige.
Omdat
ik álles las wat los en vast zat, ook dat boekje. ’s Avonds in
bed, stiekem natuurlijk. Gruwelijk! Het woord ‘bloedgetuige’
geeft me nog steeds die beklemming, die dodelijke angst en de
afschuw voor álles wat ‘kerk’ is. Inhoudelijk: een kleine
jongen (van Joodse afkomst, geloof ik) leert de rooms-katholieke
Jezus kennen en beminnen, en een oom en zijn papa willen hem daarvan
bekeren. Ze nagelen hem ten slotte aan een kruis omdat hij fier en
moedig weigert Jezus op te geven; en onder de kamer waar het
gebeurde, zaten zijn moeder en een tante te huiveren,
te bidden en te huilen (geloof ik), maar ze grepen niet in. De
bloeddruppels sijpelden door het houten plafond en de hamerslagen
klonken luid en duidelijk…
Per
week lees ik zo’n vijf boeken, maar nooit heb ik iets ergers
gelezen. Ik zie de prent nog, waarop die bloeddruppels… etc. Ik
ben toen werkelijk een beetje gestorven van angst en afschuw. En
mijn moeder heb ik nooit durven vragen: wat zou ú gedaan hebben in
zo’n situatie? Toch was mijn moeder het liefste mens van de
wereld, maar stel, stèl dat ze gezegd had dat de grote mensen
gelijk hadden in dat boekje. Of dat je als katholiek kind altijd
bereid moest zijn om als martelaar te sterven. Dat zou / zal me
nooit lukken. Ook al geloof ik nóg zo in God. Maar kerken…?
Jef
van de Ven (Oisterwijk - 05-02-02)
"De
kleine Bloedgetuige" zit ook nog diep (verborgen) in mijn
geheugen. Ik heb ook nu nog steeds het wrange gevoel dat wij toch
behoorlijk antisemitisch opgevoed zijn. "Zijn bloed kome over
ons en over onze kinderen" werd door ons dan ook als heel
terecht ervaren.
Nel
Timmermans (Kaatsheuvel)
Ook
ik heb vroeger 'De kleine bloedgetuige ' gelezen en was daar
vreselijk
van onder de indruk. En volgens mij is er een zin die mij te binnen
schiet
uit dat kinderboek (wat ik niet in m'n bezit heb): ''Nu niet meer
doen, hem
niet meer slaan, kwam de Rabbi tussenbeide''.
Ik heb het een akelig boek gevonden,en had het gevoel dat het geen
kinderboek was.
Jan
Vriens
Ik
kan Elie van Schilt's standpunt onvoorwaardelijk onderschrijven.
De
Kleine Bloedgetuige is een antisemitisch kinderboekje dat in
1941 door drukkerij van het RK Jongensweeshuis te Tilburg werd
uitgegeven onder goedkeuring van de Keurraad voor Kath.
Jeugdlectuur. Ook geen bezwaar (nihil obstat) van de Katholieke
Censor van Tilburg en met het bisschoppelijke evulgetur van Den
Bosch. Mijn onschuldige kinderziel werd met dit boekje
geconfronteerd op Sinterklaas 1941 of 1942.
In
het kort komt het verhaaltje hier op neer:
Een
kleine joodse, gepassioneerde, overvrome jongen genaamd Abel (sic!)
wil christen worden. Een Rabbi en zijn eigen Vader willen dat ten
koste van alles voorkomen en kruisigen en vermoorden de kleine Abel,
aan wie Maria ook verschijnt. Het speelt zich af in Praag. Is uit
het Duits vertaald en bewerkt.
Ik
ben het boekje tijdens de bevrijding kwijtgeraakt, maar weet nog wel
dat ik zeer onder de indruk was van de lotgevallen van de jongen.
Ik
ben gepensioneerd archivaris en heb tijdens mijn werkzaamheden enige
oorlogsarchieven geïnventariseerd en ben vaak in aanraking gekomen
met papieren en boeken met een antisemitisch karakter. Ik heb een
exemplaar van het boekje via een zusje en Omroep Brabant weer in
handen gekregen om aan te tonen dat de katholieke jeugd
antisemitische lectuur kreeg te verwerken.
Dat
dit zo is, wordt nog eens goed onderbouwd door het wetenschappelijk
boek van de Amerikaans auteur David I. Kertzer "The popes
against the Jews"` (New York 2001). Het geeft een goed
inzicht in de handel en wandel van de pausen ten opzichte van de
Joden vanaf Benedictus XIV (1740) tot en met Paus Pius XII.
De
Kleine Bloedgetuige is een ziekelijk boekje en het is onbegrijpelijk
en stuitend dat het verscheen en dan ook nog in de verschrikkelijke
oorlogsjaren 1940-1945.
Andreas
Vermulst
L.S.
U laat in uw artikel [in het Brabants Dagblad; ES] "Bloedgetuige"
ene Van Schilt mopperen over het jeugdboek van die naam
(omdat het antisemitisch zou zijn) maar U laat zelf een steek vallen
doordat U bij het vermelden van de jeugdboeken Puk & Muk hun
donker vriendje Moortje verzwijgt, alsook vrouw Holle.
Overigens,
tijdens de Duitse bezetting is in alle Nederlandse kerken een
herderlijk schrijven voorgelezen waarin de jodenvervolgingen sterk
werden veroordeeld.
Tis
maar dat U het weet.
Bep
Goossens-van Langen
Wat ik nog weet van 'de kleine bloedgetuige' is vooral dat de
hoofdpersoon in de gevangenis terechtkwam omdat hij zijn geloof niet
wilde afzweren. De martelingen die hij moest ondergaan werden nogal
duidelijk omschreven. Kort nadat ik het boek had gelezen deed ik
mijn plechtige communie. Daarbij moesten we, met de hand op het
evangelieboek, de volgende tekst zeggen: "ik beloof trouw aan
Christus mijn koning. Ik zal mijn hele leven lang God eren, God
dienen, en mijn evennaaste liefhebben als mij zelf." Daar naast
was er ook nog een lied met de tekst: "Ik zweer voor God op
dezen stond, met Jezus in mijn harte, trouw tot de dood mijn
doopverbond, in 's levens vreugd en smarte' . Ik nam dat allemaal
nogal serieus, en heb 'n paar nachten niet geslapen. Ik was er
namelijk van overtuigd, dat ik na maar de helft van de
martelingen die in dat boek voorkwamen, alles zou afzweren wat me
maar gevraagd werd. Maar als ik al die beloftes zou doen, compleet
met hand op evangelieboek, dan was dat meineed en ook dan kwam je in
de hel.
Kortom, we waren met vijf meisjes tegelijk op dat altaar, ik heb
gezorgd dat ik met mijn rug naar Mijnheer Pastoor stond, en
vervolgens mijn kiezen stijf op elkaar gehouden. Natuurlijk ook niet
mee gezongen, zodat mij niks meer kon gebeuren! Later vertelde
ik het mijn ouders, en die zeiden" maar kind, dat moet je niet
letterlijk nemen, de goede bedoeling is genoeg." Ik ben
nu 68 jaar, maar de teksten ben ik nog steeds niet vergeten.
Jos
en Marianne de Bont
Wij
hebben vroeger dit boek gelezen. Dit boek viel onder de categorie 'stichtelijke
boeken'. Als jong kind waren we er erg van onder de indruk, is ons
bijgebleven.
Mevrouw
Van de Meerendonk (weergave telefonisch contact)
'Het
meest verschrikkelijke kinderboek'. Mevrouw Van de Meerendonk laat
er geen twijfel over bestaan. De Kleine Bloedgetuige werd aan haar
en haar klasgenootjes, allen op een 'nonnenschool' voorgelezen
tijdens de handwerkles. Mevrouw Van de Meerendonk is nu 77 jaar
jong, dus dat zal circa 1934 geweest zijn. 'Het is nooit uit mijn
geheugen gegaan.' En ze heeft er, nu ze het vertelt, 'nog steeds
kippenvel' van. Het speelde zich af in Den Bosch. Mevrouw Van de
Meerendonk had het boek cadeau gekregen voor Sinterklaas, en het was
uit haar exemplaar dat de zuster aan de klas voorlas.
'Afgrijselijk.' En: 'Hoe iemand het in z'n bolle hoofd krijgt zo'n
boek te schrijven.' Ze herinnert zich met name de scène waarin de
kleine bekeerling Abel wordt 'gekruisigd op Goede Vrijdag', door
zijn vader en handlanger, op zolder. En hoe het bloed van zolder
door het plafond sijpelde.
De
heer Van de Meerendonk (weergave telefonisch contact)
'Dat
zal waarschijnlijk mijn zus geweest zijn', zegt de heer Van de
Meerendonk, als we naar het voorgaande contact verwijzen. Ook hij is
nog steeds onder de indruk van De Kleine Bloedgetuige, en ook hij
herinnert zich de passage waarin 'het bloed door het plafond
sijpelt'. In zijn klas (Den Bosch, jaren '30) werd het voorgelezen
uit de Klassebibliotheek. Het werd door de kinderen niet direct als
antisemitisch ervaren maar wel als uiterst dramatisch, en als
verhaal over de 'ware godsdienst'. 'De fraters waren zeer katholiek
en zeer koningsgezind.' Hij herinnert zich dat hij circa 1955 op
wintervakantie was in het plaatsje Mutters (Oostenrijk, nabij
Innsbrück), en dat hij daar meende een kerststal te bezichtigen.
Maar het bleek een beeldengroep te zijn die de kleine bloedgetuige
toonde aan het kruis, met zijn joodse beulen 'met grijnzende koppen
en oosterse tulbanden'.
Frans
Graat (weergave telefonische mededeling)
De
heer Graat hoorde het verhaal klassikaal voorlezen circa 1948, na de
Tweede Wereldoorlog dus. En wel in Cuyck in de derde of vierde klas.
Er zat ook een joods jongetje bij hem in de klas. Ook hij herinnert
zich duidelijk de 'druppeltjes bloed van de zolder'.
|