Sjoeten

Aftelversjes, wie kent ze niet?  Iene  miene mutte, tien pond grutten, tien pond kaas, iene miene mutte is de baas (soms nog gevolgd door: ie, wie, waai weg) vergezeld van een  tikje op de arm of schouder ten teken dat je geen ‘jager’ was, maar een ‘schaapje’, iemand op wie ‘gejaagd’ zou worden. Als de jager erin slaagde je te tikken, was je ‘af’ en moest je wachten tot het volgende spel gespeeld werd. De winnende jager was hij/zij die in de kortste tijd de meeste ‘schaapjes’ had  afgetikt. Daarna kon het spel opnieuw gespeeld worden met een andere jager.

Wie dat zou worden, werd bepaald door een non-verbaal ritueel dat in het voor-oorlogse Nederlands – Indië ‘sjoeten’ werd genoemd, ongetwijfeld een verbastering van het Engelse ‘shoot’, dat ‘schieten’, maar ook (pijnlijk) ‘steken’ en ‘vooruitsteken’ betekent.

 De handeling van het sjoeten sluit hier nauw bij aan. Het is een gebaar waarbij twee personen (tegenstanders) hun  rechterarm met een korte, snelle beweging naar voren zwaaien en die handeling beëindigen met het tegelijkertijd tonen van respectievelijk hun duim,  wijsvinger of  pink. Wat betekent dit nu?

De duim staat voor ‘olifant’, de wijsvinger staat voor ‘mens’ en de pink voor ‘mier’ In de confrontatie van olifant en mens, wint de olifant, die het op zijn beurt verliest van de mier. De mier verliest het vervolgens van de mens. Kortheidshalve weergegeven: mens wint van mier, verliest van olifant. Mier wint van olifant, verliest van mens. Olifant wint van mens, verliest van mier.

Bij het sjoeten tonen twee tegenstanders tegelijkertijd hun keuze (duim, wijsvinger of pink).  Na die handeling  valt één van de twee altijd af. Als ze door-sjoeten  komt er tenslotte één winnaar uit, de jager bijvoorbeeld. En de verliezers zijn dan de schaapjes, waar de jager achteraan gaat om ze af te tikken. Zo was het spel, zo waren de regels Althans in mijn jeugdjaren. Een kleine toevoeging ter verduidelijking. Dat de olifant het wint van de mens, zal duidelijk zijn, evenals het voor de hand ligt dat de mens het wint van de mier. Aan het gegeven dat de mier het wint van de olifant ligt de volgende ‘verklaring’ ten grondslag: de mier kruipt in de slurf van de olifant, stoot door tot de hersencellen die hij onherstelbaar beschadigt, waardoor de kolos bezwijkt  Zo althans wilde het de ‘logica’ van  het spel, dat met overgave volgens de regels werd gespeeld. Tot op de dag van vandaag.