Soms
kunde bepaolde dingen nie begrèèpen. Kekt in de bieb, boeken en nog
uns boeken, mar gin boek over 'De Plee'. Terwijl toch de plee eigeluk
un klein kerkhof is waor telkens opnuuw un stukske van oe wordt
begraoven, dus bist un boek werd.
Ut is op één nao ut
vurnaomste meubel dèwe in ons bezit hebben, irst ut bed en dan de
'Plee'.
Ut bed is echter un
ligmeubel, maar de plee is bedoeld om op te zitten of soms op oe
knieën vur te zitten as ge teveul gedronken het.
Nie iederéén zee plee,
sommige zeggen 'ut höske', soms 'poepdòòs'. Iets platter is ut
'Schèèthuis'. Mar normaliter wor ut ok wel WC of Toilet genoemd, ut
liste kan alléén as er ok un wasbekske in die ruimte hangt, waor ge
oe haanden kunt waassen en aander dingen as ge dè nodig vendt. De
Spanjaarden zeggen dan: "Retrete con Lavabo". Als ge ut
héél langsaam zegt, dan pruufde as ut ware waor de plee vur dient.
Mar ik hou ut hier
verder vort bij plee. De plee is ut mist gebruikte zitmeubel in un
huishouwen, ze zitten er zò gère op, soms wordt er al geroepen
"Hoe ist, zède onderaond klaor, of zède erin gezakt". Ze
willen dan zò vlug as ut kan er zelf op gaon zitten. Ut fenste is,
hoe langer ge het moeten wochten, hoe zaliger ut is om te kunnen gaon
zitten, unne diepe zucht van twee kaanten is mistal ut geluid det dan
te heuren is.
Irst as ge héél erg
moet, ut bekaant in oe broek doet, dan besefte ut pas: De plee is de
fenste zitplaots in huis.
Ut is in deze tééd van
welvaart dan ok héél gewoon as ze twee van die zitmeubels hebben,
verder als reserve matriaol nog unne pispot of toiletemmer.
Mar vruuger is ut wel
aanders gewist. Er was zelfs unne tèèd zonder plee, in de stad
gingen ze gewoon op unne pot zitten en na gebruik werd die dan dur de
raom leeggekieperd.
Meessen die buitenaaf
wonden, die liepen un endje ut laand in en lieten daor vallen wat ze
konden missen, un buske gras mokte Mister Edet overbodig. Op sommige
plotsen un bietje afgelegen in Frankrijk, Portugal en weet ik waor nog
meer, doen ze ut nog zo.
Ik wil allèèn mar
praoten over ons Nederlandse plee, aanders wor ut te ingewikkeld. Ik
weet allèèn, de eskimo's meugen nie poepen as er sleehonden in de
buurt zen, want dan houwen ze gin kont mir over. Ok nie bij 30º onder
nul, want dan vriezen ze vaast.
De irste plee men nog
bekent, die stond buiten in dun hof, un vierkaant houten geval, un
schuin dakske mee hollandse pannen, daorop mistal as sierplaant
huiskeslòòk. Un deur mee un hartje eruit gestoken, waormee gróóte
meessen konden kèèken hoe dun hof erbij stond.
Vur kender zaat ut
hartje te hóóg. In de plee stond un sort kiest mee un rond gat erin,
daor konde op oe gemak gaon zitten en ouw kraanten lezen. Ik zeg ouw.
As de kraante gelezen waren dan werden die zorgvuldig in vierkantjes
gescheurd. In de plee, zaat neffen de deur unne grote spééker en
daor wieren die blaoikus aangeprikt. We hadden toen nog gin
puuzeltjes; duurde ut un bietje lang vur ut kakken hillemal klaor was,
dan konde de tèèd vullen mee die stukskes kraant te lezen. Kon
alléén mar overdag, want licht op de plee, dat kwam pas veul laoter.
Onder de plee was gewoon
un gat gegraoven en daor viel alles in wetge zoal kwèèt wot.
Aachter de plee was unne
deksel gemokt, was ut gat vol, dan wier mee unne strondschepper ut gat
leeggemokt en over dun hof gegooid. Ut stonk wel un paor daogen, mar
de plee kon er wir un jaor tegen en de slaoi, de peekes, ut groeide er
allemaal goed van.
Wij as kender haolde
wellis rotstreken uit. Zaat er iemand op de plee, dan tilde er ene
zachtjes dun deksel omhòòg en dun aandere gooide er dan unne kaai
in. Aon één kraantevelleke had die dan mistal nie genog om zun kont
af te vegen. Ut gevloek, was dan ok nie mee drie weesgegroetjes als
penetentie goed te maoken.
Laoter kregen we de plee
in huis, mistal in de bijkeuken. Ut zitgedilte hadde in verschillende
uitvoeringen: gemetseld mee unne geglazuurde pot erin gebouwd, ok wel
unne aardewerkpot.
Mar we hadden nog gin
spuuling. De afvoerpèèp van de pot hing diep in de strondput, ge
rookt alléénig ut bietje dat in de pèèp stond, mar toch, in de
bijkeuken hing toch aattij un luchtje van poep en pies om ut netjes te
zeggen. Was ut wenterkost, snert of bruin bonen, dan konde de lucht in
schefkes snijen.
Nog un nuuwke: deze plee
was mistal op de riolering aongesloten, dus die hoefde niemir leeg
geschept te worden.
Soms gebeurde ut toch,
mar dan was er mistal iets ingevallen desse terug wilden hebben.
Wij waren toen nog
zuinig. Ooit heb ik unne cent ingeslikt as klèèn menneke, ik heb
twee daogen op de pot moeten poepen, irst toen vonden ze um terug.
Afspuulen onder de kraon
en ik mocht vur unne cent gaon kóópen. Om um zeker nie te verliezen
op weg naor de snoepwinkel heb ik um mar in munne zakdoek geknupt.
Want in munne mond durfde ik um ok niemir te bewaoren.
Mar as ik nou
terugkèèk en zie op hoeveul verschillende plekken en manieren ik
naor de plee ben gewist, dan is er niks mir vremd.
In de trein, op unnne
bòòt toen we naor Indië gingen, op tien kilometer hóóg in un
vliegtuig, in Indië boven unne bamboemat mee un gat erin, of op unne
balk boven de Kali en in Frankrijk op zo'n hurkgeval…
As ge nou soms de plee's
bekekt, ut zen kléén palèskus, mee dure tegeltjes en niks als
chroom wègge ziet. Ze hebben ok vort afzuigerkus die de poeplucht
onder oe kont uithaolen, ik véén ut mar niks, ge ruukt oewe eigen
strond niemir.
Mar gelukkig één ding
is nie veraanderd, ze komen er nog allemal om ut zelfde te doen, wet
ze vruuger ok deejen, om te poepen of te plassen. En valt de stroom
uit, dan zitten ze ok in dun donkerte, en ok de afzuigerkus doen ut
dan nie. Ze kunnen ok wir ruuken detter gepoept wordt, dus ok op de
plee is ut nie aaltij rozengeur en maneschijn.
Mar toch, as ge erg
moet, ut biste zitmeubel in huis.
NAAR BEGIN VAN
DEZE TEKSTPAGINA
|