Het
Wilhelminakanaal
Iedere
Tilburger, ik zeg bijna iedere Tilburger, is opgegroeid met het
Wilhelminakanaal.
Daar
eerst op16 september 1916 het eerste schip, genaamd de
"Tubalkan" aanmeerde bij de Voldijk in de Witsie, de plek
waar ze met de bouw bezig waren van de tweede sluis, moeten er nog
Tilburgers leven die Tilburg kenden zonder het Wilhelminakanaal.
Het
Wilhelminakanaal was het eerste kanaal dat genoemd werd naar een
vorstin.
Bij
Beek en Donk is het Wilhelminakanaal aangesloten op de
Zuid-Willemsvaart en gaat dan langs Eindhoven, Batadorp, Oirschot,
Haghorst, Tilburg, Dongen, Oosterhout en Raamsdonkveer naar
Geertruidenberg waar het uitstroomt in de Amer.
In
de beginperiode, dus kort na de aanleg, lag bijna heel Tilburg aan de
zuidzijde van het kanaal uitzondering was de Heikant en verder nog wat
verspreid liggende boerderijen.
Maar
ik wil graag vertellen over het kanaal zoals ik het kende in de jaren
dertig'. Mijn ouders en ook ik natuurlijk woonden toen in een pas
gebouwde arbeidersbuurt, bij iedere Tilburger kent als "De
Jordaan".
Ut
knaol
Dun
irste keer da ik oe zaag, zó breed en nog langer as ik kon kèèken
en bekaant langer as ik kon lóópen mee mun korte bintjes, ik docht
dek mee ons moeder liep langs de zee.
Ons
knaol, mee aon swirskaanten unne gróte dijk, un smal jaogpad langs ut
knaol en aachter dun dijk on de zuidkaant unne breeie slóót, die ok
dienst hee gedaon bij ut graoven van ut knaol om ut grondwaoter af te
voeren.
Toen
ik ut knaol leerde kennen was dieë dijk al begroeid mee gras en
bremstruiken, ok veul léég struikgewas en brembezemen.
Op
sommige plotsen konden nog zien det knaol er nie aaltij was gewist, ut
haaiend, de Vernisstraot, Lijnsezijstraot, die hielden vur ut knaol op
en gingen over ut knaol wir verder.
Vlak
vur De Jordaan ligt de zwaaikom, daor konden de bòten draaien en wij
leerde er al jong zwemmen.
Irst
aon de kaant, daor was ut mar ondiep, ge kont pas zwemmen as ge vur
dun irste keer mee iemand die goed kon zwemmen ut knaol overzwomt en
ok wir terug.
Mar
toch zen er nog verschillende verzopen in ut knaol, soms per ongeluk,
mar soms zaag iemand ut niemir zitten en dan zaag zò iemand ut knaol
as uitkomst. Ok un minder schóón gezicht van ut knaol dus.
Zwemmen
in ut knaol was verbooien en de gruunjassen zoals de Poel en de
Knippel die waren er fel op uit om oe te vangen, vur we gingen zwemmen
verstopte we ons kleren en zaagen we unne gruunjas aonkomen dan
zwommen we vlug naor dun aandere kaant.
Laoter
kregen we wir mee die gruunjassen te maoken mar det komt nog.
Ut
knaol was toen nog zò helder, ge kéékt zo naor dun bojum en kont de
waoterplaanten die er toen nog groeide, onder waoter op en neer zien
bewegen, ok de vissen zaagde zo zwemmen en er wier veul gevist, mar
die werden nie net as nau teruggegooid, die baarzen en voorntjes, en
ok de polling ging mee naor huis en wier schongemokt en gebakken.
Wij
as kender vongen er stekelbaorskes mee un schepnetje, unne stok
daoraon un draoike van naoigaoren, unne kurk mee un kiepeveer as
dobber en un angeltje gebogen van un knopspeld, daor vongen wij
baorskes mee.
As
we dorst hadden dronken we ok rustig uit ut knaol, ik geleuf nie det
er ooit ene ziek van is geworren en was ut wel zo, dan had ie nog nie
geweten dat ut daor van was.
Er
wier toen ok al druk gevaoren, allemal vrachtboten, ze voeren mee unne
stòòmketel of unne zware Deutz dieselmotor, soms kwaam er nog ene
vol onder zeil vurbij en ut gebeurde òòk vural in dun oorlog dat de
schipper of zun vrouw over ut jaogpad liepen en mee un zeel de schuit
liepen te trekken. Die trokken dureigen letterluk en figuurluk uit dun
naod.
Plezierboten
zaagde toen nie, hooguit unne kano of un vissersbotje.
Mar
wij gingen soms toch vaoren, dan had unne boer op zun laand nie te ver
van ut knaol zunne strondbak laoten liggen en die sleepte we dan naor
ut knaol toe, un paor stukken hout as roeispaon en we konden vaoren,
kwaamde thuis dan stonkte wel naor strond, mar in die tijd was ut un
bekend luchtje.
Dur
dun orlog hadden onze soldaoten er un stel bruggen uit laten springen
en durom moesten we ut gedurende dieé orlog mee un stel bruggen
minder doen, want die bruggen die ut hardste nodig waren, wieren
alleen mar opgebouwd.
Wij
wieren grööter en gingen naor de medjes kèèken, de schonste
plekskus om te vrijen lagen aon ut knaol, op of aachter dun dijk
tussen de brem of aander struikgewas en ok toen wieren we wir
aachternao gezeten dur de gruunjassen, ge móógt in die tijd nie
verder as twee meter van dun openbare weg zitten of liggen mee iemand
van aandere kunne (zo noemde ze ut toen). Ze moesen tenslotte kunnen
zien wet ge aon ut doen waard.
Nou
en zo vlak langs de weg vonden wij er ok niks aon, vooral nie omdat ze
dan konnen zien wet ge aon ut doen waard, wij din ut liever zonder det
ze ut zaagen.
Un
procesverbaol zaag er toen soms zo uit: "De verbalisant bevond
zich met iemand van andere kunne verder als twee meter van dun
openbare weg, was gedeeltelijk ontkleed en mokte bewegingen als zijnde
gehuwd". Zo'n procesverbaol koste oe toen 25 gulden en dat was
veul, verekt veul, meer as unne werkman toen in èèn week verdiende.
Kort
na dun oorlog ging ut al fout mee ut knaol, de dijken mee al die
schòne plekskus wieren afgegraven, ze hadden zaand nodig vur de
wederopbouw.
Tilburg
Noord wier gebouwd, de Stokhasselt, industrieterrein Kraaiven, Loven,
ut knaol was nie langer de grens van Tilburg.
Mar
toch, pak oe fiets, ge hoeft ut nie in ene dag te doen, maar as ge nou
ut knaol bekekt dan zen er nog zat schóón plekskes, waor ge gewoon
lekker op oe gemak kunt zitten en kèèken nor de bòòten die vurbij
komen, in de vakaantietèèd mist plezierbòòten, verder bòòten mee
containers, cement, grind en zaand, verder op iedere bòòt unne luxe
auto waormee de schippersvrouw de bodschappen kan doen en mee ut
wiekénd naor de familie.
Nimt
oe visspullen mee en ok nog zat schòòn stekskes waor ge kunt vissen,
gooi ze wel terug, want ge wit echt nie hoeveul chemische troep erin
zit, ze zen dus niemir om te vreten.
Knaolhaovens?
Bressers me zun ijzerhandel, de loswal aon de Kraaivent, de Gurkese
knaoldijk, waor vruuger de stinfabriek van Klaossen laag, hebben ze un
aftakking gemokt en er ligt oa. un kleine scheepswerf.
Mar
de Piushaoven, irst de haoven van Tilburg, daor wordt niks mir gelost,
daor houwen ze allèèn mar maritieme dingen, hoe komen ze erop.
Mar
toch ik had ut knaol nie willen missen, ik heb dikkels vur un gesloten
of open brug gestaon, des mar net hoe ge ut bekekt, van de wal of van
dun bóót, nou gebeurd ut bekaant noot mir mee al die viaducten over
ut knaol, mar dan miste ok wir ut praotje mee dun brugwachter terwijl
ge stond te wachten.
Vruuger
was brugwachter un vak, mee un huis van rijkswaoterstaot, unne flinke
tuin en un schamel loon en nou is ut geleuf ik un melkertbaon, néé
he niks mee duivenmelkers te maoken. Vruuger was ut knaol un knaol,
waorvan iedereen wies det hillemal mee de schuup en unne kruiwaogen is
gegraoven, En nou, de jeugd denkt nie aanders ' Ut is er aaltij al
gewist'. Ons Wilhelminaknaol.
NAAR BEGIN VAN
DEZE TEKSTPAGINA
|