Meesen
die jonger zen as sistig die weten echt nie wet donker is.
Overal in huis braanden vort lampen of lempkus, dan hedde nog de
radio en de tillevisie, zelfs de koelkaast, de vriezer en ut
koffieapperaatje, ze hebben allemal lempkus en ut gift allemal
licht..
Un
strotje kan zò kort of zò smal nie zéén of ur staon wel un
paor lantéérnpaolen, tot zelfs in ut gengske aachterom hangen
vort lempkus.
Ok un
end van un stad of gehucht vandaon, ok daor is ut niemir donker,
al die verlichte wegen, un stad of un dòrp geven zonne
lichtgloed tegen dun hemel, néé echt donker is ut nergens mir.
Zelfs de verst afgelegen boeren hebben vort stróóm, turwéél
ze ut vruuger mee un bronólielamp of un kéérs moesse stellen.
De
meesen die ur vur dun orlog al waren die weten echt hoe ut is
als ut " echt hartstikke donker is "
Nou
waren de miste meesen vur dun orlog al nie scheutig mee licht,
bij ons thuys, ur waren zeggen en schrééven vééf lichtpunten
en één stopcontact, ut liste nog nie eens geäard. Mar in twee
fittingen zaat un lamp, in de huyskaomer één van sistig watt
en op dun overlóóp een van virtig watt. Ons moeder zee ' om te
slaopen hedde gin licht nóódig. En op de plee hoefde ur ok gin
lempke bij te hebben, ge vuult wel as ge klaor bent. En oe gat
afvegen kunde ok goed in ut donker.
Mee ut
stopcontact wiesse de miste meesen nie wesse moessen doen, want
unne gewone radio of un schemerlamp die zaagde nie bij gewoon
meesen.
Wij
hadden zó'n bakkeliete spiekerke van Philips en die was
ongesloten op de draoikus van radiocentrale van Boxtel, ik docht
degge toen vur twee kwartjes in de week, kond kiezen , drie
knaolen, alléén op Zondag dan stond mistal op alle drie de
knaolen, de liste mis en 's middags ut lof.
Ut
gelóóf was volgens de pastoor ok iets det licht gaaf in de
duisternis, mar daor wierde in un donkere kerk niks van gewaor
en dieë spieker van Philips gaaf ok gin licht as de liste mis
dur de draoikus van de radio centrale wier vurstuurd.
Mar we
hadden ut over donker. Echt hartstikke donker wier ut in dun
orlog, van onze bezetters de moffen, ur móóg gin stroltje
licht nor buyten schéénen, alles mar dan ok alles moes mee
zwart papieren rolgordéénen worren afgeschermd, huyzen,
kerken, fabrieken, scholen en ok ut ziekenhuys, ur móóg van
boven aaf dur de vliegtuygen van de Engelse die over kwamen
vliegen, nie gezien worren det ur meessen wonden.
Waren de
papieren rolgordéénen uitgerold, dan wier de lamp aongedraaid
en vur ut zekere gingde dan buyten nog efkus kééken of ur soms
nog ergens un straoltje licht durschéén.
As ge
binnen blééft, dan hedde ur wéénig laast van, maar moeste op
unne donkere wenteraovond de straot op, dan waarde wir blij as
ge héél thuys kwaamt.
Ur
reejen gin auto's, as soms is unne auto van de moffen, maar die
hadden veur op de koplampen un splitje niet gróóter als de
dikte van un pekske vloeikus en daorboven nog un kléén
afdakske det zeker nie omhóóg kon schéénen.
As ut
echt unne donkere aovond was, dan waren ur mar wéénig meesen
die gingen fietsen, trouwens ur waren nie zoveul fietsen mir, de
moffen hadden ur ok un hendje van, as ze iemand zagen mee nog un
gééve fiets, om ze gauw in beslag te nemen.
Ut was
hillemal aanders as nou, toen kreegde un bekeuring as ge mee
licht reed en nou ?
Ik denk
det nog zó is, want ge ziet ur meer zonder licht as mee licht
rijen.
Néé,
inplots van un fietsunde natie was Nederlaand un lóópund volk
geworrren, efkus tevoet nor Waolwéék op en neer om gruunte mee
de haandkéér of unne kreugel haolen was toen mar héél
gewoon.
In die
tééd zaat ik op de ambacht aovondschool, van de Hasselt nor de
ambachtschool on de Spoorlaon was toch nog un gééf endje en
vurral as ge ut in dun hartstikke donker moes lóópen. Un paor
bussen reejen ur nog, mar alléén overdag en dan op unne
houtgasgenerator. Mar al die buspaoltjes, die lantéérnpaolen
die gin licht mir gaven, hier en daor nog un lege benzinepomp,
die stonden ur nog wel. Ik denk dekse allemal un paor keer gehad
heb tot ut in ut vurjaor wir un bietje lichter wier. Mar gewoon
op unne donkere wenteraovond, alles om oe heen was gewoon zwart,
mee oe haanden vur oe uyt liepte over de straot en dan nog
glipte ur aaf en toe un buspoltje tussen oe ermen deur, wegge
pas merkte as ge mee oewe kop tegen ut paoltje onknalde.
Onze
lieve heer wier nogal is unne keer ferm geroepen op zo'n
aovonden.
Ok in de
kerk, as ge daor 's wenters nor un vruuge mis ging, ur was
alléén licht veur in de kerk bij ut altaar, verder nog un paor
lampen mee un sterkte van nie meer as sistig watt.
Mar de
kerk had nog un minder lekker iets, ut was er koud, in hil die
gróóte kerken braande nog nie één kachel, in ut schamele
licht van die paor lempkus was ut net of al die kerkgangers
zaten te róóken, want durre aosem krulde as wieróók uyt
durre mond.
Toen
wier ok nog vlak vur de bevrijding de illetriciteitscentrale dur
de moffen opgeblaozen, en ok ut gasfabriek kon toen nie draaien,
de miste meessen kropen mar vruug te bed, ut wasser werm en ge
had ur gin licht bij nóódig.
Vur ons
was de bevrijding nie alléén, ut bevrijd zéén van de moffen,
mar we kreegen ok wir licht.
Vur
meessen die mee ut woord moffen nie goed uyt de voeten kunnen,
wij die dun oorlog hebben meegemokt kenden toen alléén mar
moffen, ut was pas jaoren nor dun oorlog det wir Duitsers
wieren. Nou denken we nog " Unne vos verliest wel zun haor,
mar nie zun streken "
Mar zó
donker meude na eigeluk ok nie denken.