Ut
blééft mar durgaon, niks is er nog van vruuger over as un stel ouwe
gebouwen en hier en daor un bietje rommel in un museum.
Zelf
ben ik van aacht en twintig, ut irste wet ik me nog kan herinneren is
dek 's mérugus wakker schrok dur ut geweld van de kwiesjeer die
aongemokt wier dur men moeder.
Dun
deksel en de ringen wieren er allemal afgeschoven, de russel wier
omgekiepert, dan ut gepiep van de aslaoi die wier dan op dun hofpad in
de kolenzeef leeg gemokt.
Stelt
oe nou niks veur van die kolenzeef, ut was nie meer as un kiesje van
50 bij 30, inplaots van unne bòjem zaat er féén gaos onder.
Laoter
wier dan de kolenzeef zolang op en neer geschud tot er allèèn nog
mar un paor sintels , un gróóte stofwolk en enkele halfverbraande
kolen overblèven. Die halfverbraande kolen daor ging ut om, die
gingen wir trug in de kolenkit en wieren opnuuw in de kwiesjeer
opgestóókt..
De
sintels en dun as gingen over dun hofpad en 's wenters as ut glad was
dan wieren die veur over de stoep en de straot gestrooid, ut perd van
de melk of gruunteboer, of de handkèèr meen unne trekhond eronder
van unne aandere melkboer, die gleëien dan nie zo makkeluk uit.
Néé,
niet vur ut slippen van de auto's, wij hadden gin auto's, de miste
dokters reëen nog op de fiets, néé, wij slipte nie, wij slibberde
en hard, vurral mee klompen.
We
vingen mee die kolenzeef ok wel veugeltjes, omgekeerd, aon ene kaant
un houtje eronder, waoraon un lang touw, un paor kruimeltjes bróód
onder de zeef, zaten er un stel veugeltjes onder, dan was un rukske
aon ut touw voldoende om er un stel te vangen.
De
vinken hadden geluk, die mogen in un kooike hun liedje verder zingen,
mar de mussen hadden pech, ik weet ut, ut klinkt nou hard, mar ut
kopke wier omgedraait en ut muske wier gestrupt en schongemokt en in
de koekepan gebakken, ze waren nog lekker óók
Och
in Frankrijk en ok in Italië doen ze ut tegensworrig nog, mar dan zen
ut kwartels en spreuwen.
Ok
ut hakken van aonmaokhoutjes of ut geknak van takken die wieren
gebroken vur in de kwiesjeer, ut is allemaol nie mir nodig.
Maastappels worren er ok gin mir geraopt.
Er
zen ok gin kwiesjeeren mir en dus ok gin herrie die er bij heurde as
de kwiesjeer wier aongemokt.
Zelfs
dun bakker stokt gin mutsers mir in zunne oven. Mar ut bròòd is nou
ok niemir zo lekker as toen.
Gewoon
meessen net as wij hadden kokosmatten op de vloer, iedere dag kregen
die un burt mee handveger en blek, ene keer in de week wieren ze
geklopt, mar ut moog nie vur zeuven uur 's meregens. Ok gin
mattenkloppen heurde nog, soms ut geklop van un automatje det tegen de
muur wordt geslaon.
As
de vrouwen ruzie hadden mee durre mees konden ze bij ut kloppen van de
matten hun kaoïighed kwéét, durom waren ze toen veul liever as
tegensworrig, mee zonne stofzuiger is er nog mar wèènig kwéét te
raoken.
Zaten
wij als kiendjes aon de toffel, ons moeder pakte ut bròòd, mee de
punt van ut mis wieren er drie kruiskus op ut bròòd gemokt, hield ut
aon ene kaant vaast en dun aandere kaant wier tegen dur borst gedrukt
en zò wier ut gesneëie, in ut begin zen ut dan klèèn sneekes, mar
in ut midden van ut brood waren ut pillen zó gròòt as maot
zisenvirtig van schoenen.
Mar
die bròòien zen er ok nie mir, ut bròòd is mistal al gesneëie as
ge ut kopt, gin drie kruiskus mir en ok gin moeder die mee un gròòt
mis stao te snijen. Nou mis ik wel meer men moeder as ut mis. Mar ik
hoef ok niemir bang te zéén desse in dur borst snijd.
En
ok gin botterhammen mir mee as beleg, vet en suiker. Lieverkuukskes
wieren toen nie gebakken. Mar wij zen er ok allemal gròòt mee
geworren.
Mar
soms hadden wij ok un buurtfist. Dan wieren bij de slager un paor
verkuskoppen gekocht ( Kop mee afval ) noemde ze ut toen. Ut afval was
ut snijsel waor de slager gin worst van kon maoken ) Unne grote
wasketel wier schongemokt en daorin wieren die koppen gekokt tot ut
vléés zo van de botten afviel. Daor wier nog ut één en aander bij
gegooid zoas, zout en peper, nootmuskaat, azèèn en augurken, dan
ging ut dur de vléésmeulen en al de buren die hadden mee betaold aon
de koppen die kwamen mee scholtjes en bakken, as ut un paor uur laoter
was stèèf geworren dan hadden we zult zoas ge het nou niemir kopt
bij de slager.
Er
waren gin koelkaasten, dus we aten un week lang zult, tot ut uit oe
oren uit kwaam.
Ok
as er geslacht wier, dan gingen we kééken. Mee un paor man hielkden
ze het vereken vaast zodet de slager kon steken, kwèèken det zon
bist dan deei, nou zeggen ze nog " Hij kwekt of det ie gekelt
wordt " Wie as jongen ut vereken zun kond kuste vur ut slachten,
die kreeg de frutblaos ( Pisblaos ). Meteen opblaozen en laoten
dróógen en ge hat unne mooie bol om naor elkaar toe te slaon.
Och
as ge is wiest wet wij allemol zagen as we naor school gingen, de
straotveger die mee zunne takkenbissum al vruug stond te vegen, ut
waren toen allemal nog kenderkopkus, ut miste vervoer ging nog mee
perd en kèèr, dus er laag veul peerdestrond op straot, was die
tussen de kaaien gereëien, aon dun aachterkaant van zunne bissumsteel
zaat unne ijzere ring om de steel, die kon dan nie splitsen, en daor
krabde hij de perdestrond mee van de kaaie.
Alles
wier dan in un kiepkerke gegooid, hoe voller ut kerke wier hoe zworder
ut straotvegen wier, want er zaat gin motorke op ut kerke.
We
zagen ok twee sorten putjesscheppers, dun ene ok mee un kiepkerke en
un korte schep vur de putjes langs de kaaibaand, dan was er nog ene
mee un grote kiepkeer, mee un peerd er veur. Die had unne schep mee
unne hele lange steel en die mokte die putten in ut midden van de
straot schòòn.
's
Aovonds moessen al die kerkes en kèèren mee naor de gemintewerf en
die wieren dan daor leeg gemokt. Waor ut verder blééf, ik weet ut
nie.
We
hadden toen gas en illektries licht op straot. De gaslantèèrns daor
was un menneke veur mee un kort ladderke en poetsgeridschap, die mokte
ut glas schòòn en zette nuuw kouskus in de lantèèrn as ut nodig
was. Die kouskus waren nogal frutdingen, ene trap tegen de
lantèèrn-paol en ut ding was kapot.
As
's avonds de lantèèrns ongingen, dan reei er nog iemand van de
gasfabriek op zun fietske rond om te kèèken of ze allemal braande,
din ze ut nie, dan kon ie ze aonsteken dur mee unne lange stok mee un
hokske ur aon, aon un hendeltje te trekken. Wij as kender din ut
aanders, unne flinke stamp tegen dun lanteernpaol was mistal ok genoeg
om um te laoten braanden, mar ok ut kouske kon dan kapot zéén.
Vur
ut illektries licht waren er wir aandere meessen, vur die midden boven
de weg hingen ree er unne lorrie, ( die reei toen al op illektriek van
grote batterijen ) Op de lorrie zaat un ladder, de ladder die zaat,
mar de mees die er mee reed, die moes staon blééven, er was gin
benkske vur de chauffeur. Hij mokte ut as er iets kapot was, ok as de
lampen gepoetst moessen worren, mar om de lampen te vernuuwen had ie
unne lange stok mee un klemke erop en daor kon ie de lampen mee in en
uitdraaien. Bende vernukt, er was toen gin TL en Natrium en weet ik
veul wet vur lampen ze tegensworrig allemal hebben.
Ut
was toen ok druk op straot, mar ut waren mist boeren, trouwens ut was
bij ons al gauw boer, om er mar un paor te noemen. De gruunte en de
melkboer heb ik al genoemd, mar dan hadden we ook nog de vis en de
kéésboer, de kolen en de klaaiboer, de klaaiboer kwaam mee erepel.
We hadden ok unne toddenboer tot zelfs unne boterboer, die kwamen
mistal bij Dussen vandaon en verkocht ok kéés en aaieren. Dus gin
gruuntenman net as nou vort.
Dan
hadden we ok nog un stel baozen, de gasbaos , de fondsbaos van ut
ziekenfonds en de fondsbaos van de verzekering. Die kwamen toen nog
iedere week langs om de meter op te nemen en om te beuren, ut was
allemal nog centenwerk in die tééd. Kraanten rondbrengen was toen ok
un vak, die laag nie vur zeuven uur in de bus net as nou, daor had ene
mees un dagtaok aon.
Al
die boeren, daorbij dun bakker, de slager, die kwamen iedere dag in de
straot en bij de meesen aon de deur, dus de vrouwen hadden overdag
buurt zat.
Dan
hadden we nog de pindamennekus, venters mee bildjes, mee krabben en
kneukels, verder nog novvenaant de tééd van ut jaor, kwamen de
venters mee aarbeien, pruimen of kersen.
We
hadden de straotmuzikaanten, de liedjeszangers, die zongen van "
Achter in ut stille klooster " en al det sort liedjes. Vur un
paor centen konde dan de tekst van de liedjes kóópen.
Vurral
nie te vergeten de schéérenslieper, de lappenboer en menne ome die
ree mee un kerke mee kuukskes en snoep. Er waren toen ok nog meesen
mee un kofferke op hunne rug, die verkochten knupkes, gaoren,
illestiek en nog veul meer dingen, ut waren mist woonwaogen-meesen,
die zo hun kosje scharrelden.
Auto's
? In hil de parochie Hasselt had toen mar twee man unne auto, ut was
dun autosloper Lambeer de leuw en Kareltje Boom als taxibedrefke.
Mar
de auto's hadden toen nog un treeplank, waor ge op kont staon en un
endje meerijen.
Hadden
nog unne toeter mee zonne gummiebol en ok echte richtingwijzers, die
uitklapte.
Veul
auto's hadden nog ginne startmotor en moessen worden aongeslingerd mee
de haand.
Bakkers,
slagers, zaoken als Vroom en Dreesman, de duif en ut Hert, brochten
alle bestellingen rond mee de bak of transportfiets, had ok zun
vurdelen, ge zaagt toen nie zo veul dikke meessen, vur iederéén was
ut sjouwen geblaozen.
Vur
ons as kender was ut un sensatie as de machinist van de stoomtram van
Tilburg naor Dongen, kolen moes bijvullen onder de stoomketel
terwéél hij stopte in de Hasselt.
De
machinist pokte dan ok ut vuur op, soms vielen er dan nog gloeiende
kolen tussen de rils en konden we vuurke stoken as de tram weg ree.
Pliessie,
op de fiets mee zunne saobel on de tussenstang, niks ginne revolver,
daor konne alléén mar ongelukken mee gebeuren. Mar ene pliesie had
toen meer te vertellen as nou veftig ME ers. Ut kwaam, iedere pliesie
had zun éégen wéék en kende iedereen die daor wonden.
De
pestoor as ie ging bedienen, op de fiets. As die dan langs kwaam mee
de hostie in un duske, dan moeste knielen op straot en un kruiske
maoken.
Jantje
Tervoren de pestoor in de Hasselt, wij as schoolkiendjes moessen hem
aaltij vriendeluk goeie dag wensen as we hem zaagen en roepen "
Dag menneer pestoor " hij groete dan ok netjes terug, dur mee zun
haand te zwaaien. Nou gebeurde ut det er aon twee kaanten van de
straot ' Dag menneer pestoor wier geroepen ' hij zwaaide nor
wirskaanten mee twee haanden, mar hij donderde wel van zun fiets.
De
geminte had toen nog mar un paor auto's, de Magirus van de braandweer
mokte op ons kender ut miste indruk. Mar overal waren braandhuiskus en
daor stond dan un handkéér mee slangen, schuupen en nog wet
geridschap zoas braandemmers om dun braand me te blussen.
Dan
had de geminte nog unne ziekenwaogen en verder nog unne sproeiwaogen
die mee hèèt weer de straoten kwaam sproeien en daor friste ut echt
mee op. Misschien waren er nog wel un paor auto's, mar daor waren ze
dan héél zuinig op, want ik heb ze toen nóót gezien.
Pak
toen un begroffenis, novvenaant degge geld had, un koets mee twee of
mee vier péérden, een of twee volgkoetsen, ok wir mee een of mee
twee péérden.
As
er iemand dòòd was, die lagen toen in de vurkaomer opgebaord en wij
as schoolkender gingen dan kééken, wij waren nie bang vur dooi
meesen.
Zo
wier er ok getrouwd en ok bruiloft gevierd, alles per koets. Soms
gebeurde ut bij un gouw bruiloft, det unne fabrikaant mee unne auto,
ut gouwe paor daormee naor de kerk brocht en haolde. Ut was dan ok
mistal dun irste keer in hun lèèven desse in unne auto zaten.
Nog
efkus nor de boeren, ut waren misters op de transportfiets, we zagen
ze trug komen van ut melken in de waai, over un smal zaandpedje,
aachter on de bagagedraoger, twee melkbussen waor un virtig liter in
kon en dan nog veur èèn op de stang.
As
ut kaoi weer was dan was ut zaanpedje un modderpedje, mar ze trapte
dwars dur de modder de melk naor de boerderij.
Kekte
nou, vur un kreugeltje mee knollen rijen ze al mee de tractor nor ut
veld en liefst ene mee unne shovel erop, dan hoeven ze nie te bukken
om de knollen in te laoien.
Mar
wij as kender zagen de boeren ploegen, telkens één voor, want ut
ging nog mee un peerd.
We
zagen dun boer zaaien, aon unne schouwerbaand unne grote zinken bak
mee zaaigoed en mee unne brëie zwaai, sjuust as de pastoor mee zunne
wijwaterkwast gooide hij ut zaad op zunne ekker.
We
zagen ok hoe alles wier binnengehaold is ut òògsttééd was, de rog
en de haver wier nog mee de sikkel gemaaid en mee unne strooibaand
gebonden, de bossen wieren opgezet en laoter mee de kèèr naor de
schuur van de boerderij gebrocht.
Prachtig
was ut as laoter zo'n gróót dorsmesjien kwaam, soms nog mee unne
trekker die op stóóm reei en ok de riem van ut dorsmesjien liet
draaien. Alle boeren uit de buurt hielpen dan mee en zò ging ut
mesjien van dun ene naor dun aandere boer.
Erepel
wieren nog mee de riek gestoken en mee de haand geraopt.
Knollen
, mangepeeën , géél en rooi peeën wieren nog mee de haand
getrokken en ut was dikkels kaoi werk in ut naojaor, bij rèègen en
wend.
De
kender van de boeren hadden ut dan nie goed, want die moesse overal in
meehelpen.
Wij
as kender wiesse waor alles vandaon kwaam. De melk kwaam nie uit de
supermarkt en ut vlèès nie van dun slager, ut bróód nie van dun
bakker. Alles kwaam van dun boer, zunne ekker en zun bisten..
Och
ik zit eigeluk gewoon un bietje te denken on menne kendertééd, ut
miste wet ik zie zen schóón dingen, ut zal allemal wel nie goed zen
gewist, mar daor ben ik dan de grotste helft van vergeten.
Ut
was toen ok allemal nie goed, mar toch, ik docht beter as
tegensworrig. Mar misschien praot de jeugd van nou over zeuventig jaor
ok zo. Dan is ok alles wir aanders as det ut nou is, misschien
véénen ze dan un ouw compjuuterke wel un schóón ding.
Och
misschien zit mun verhaoltje un bietje gek in elkaar, ut springt un
bietje van dun hak op de tak, mar ik zat ok alléén maar te denken
aon vruuger " Toen alles aanders was "
|