Drukken
doet lezen, en lezen doet geloven. Dat is nog steeds zo, zij het
niet meer exclusief in de sfeer van het geloof.
Sint
Jan voor de Latijnse poort
verscheen in 1942 in Den Haag.
De
ondertitel zegt dat Sint Jan de schutspatroon is van schrijvers,
drukkers, binders, uitgevers en boekverkopers. Jan (Johannes de
evangelist) wordt hier aangeduid met 'voor de Latijnse poort'
omdat hij voor die stadspoort van Rome gemarteld werd in een bad
met kokende olie. Daarom wordt hij ook wel 'Sint Jan
in de olie' genoemd. Hij was exact honderd jaar toen hij een
natuurlijke dood stierf. Ondertussen had hij zijn meesterwerk
geschreven, de Apokalyps of Openbaring, het verhaal
over hoe het met onze wereld zal aflopen. Zijn collega-apostel
Lukas schilderde beter, maar Jan is van de vier evangelisten met
voorsprong de beste schrijver.
"In
den beginne was het Woort,
ende
het Woort was by Godt,
ende
het Woort was Godt.
Dit
was in den beginne by Godt."
De
oerknal als keelklank, het heelal als de ademtocht uit een
goddelijke keel, het uitspansel als product van een hemelse
stemband.
"Woort."
En
alles was, onvermijdelijk, vanaf dit evangelisch begin tot het
even onvermijdelijke einde in de Openbaring waar die keel
voorgoed een punt achter zijn zinnen zet.
Als
een vrolijke drukker zo'n beeld doordenkt, dan ziet hij: planeten
als pagina's, een melkweg manuscripten, zwarte gaten die naar
nieuwe bibliotheken leiden, het verzameld werk van Godt.
Waar
wordt dat gedrukt? Op aarde. Waarom Jan als patroon? Het boekje
zegt: omdat hij veel schreef, omdat hij in de Openbaring
"27 keren over een boek" schrijft, omdat hij zijn
evangelie besluit met de vaststelling dat hij alleen al over Jezus
zoveel zou kunnen schrijven dat de wereld niet groot genoeg zou
zijn om al die boeken te
bevatten. "Dat zou naar den zin der drukkers, uitgevers en
boekverkopers zijn!"
Een
vlugschrift van een Frans drukkersgilde uit de jaren 1920 is
gericht tot Sint Jan en heeft de vorm van een gebed:
"Wij
vereren u, Sint Jan, auteur van het eerste boek.
Sint
Jan, die ons de hemel hebt getoond als een 'boekrol die wordt
opgerold'.
Sint
Jan, die opstond uit de kokende olie, frisser dan de roos na de
nacht, mogen onze werken puur oprijzen uit onze linotype.
Sint
Jan, bespaar ons manuscripten die al te apokalyptisch van aard zijn.
Sint
Jan, 'zoon van de donder' laat onze gebeden versterkt worden door
het geluid van onze persen."
Sint
Jan: de eerste directeur van de eerste vereniging ter bevordering
van de belangen van de boekhandel? In vrolijke uren wel. Maar toen
het boekje in 1942 gepubliceerd werd, was er weinig letterkundigs
te bevorderen. "Das Wort" had een bijzondere vervoeging
gekregen, en het alfabet liep van 'Ausradieren' tot 'Zyklon
B'. De Openbaring werd ook als troost geschreven voor de
vervolgden, en voor lezers uit 1942 moet het Sint Jan-boekje dus
een subtiele verwijzing geweest zijn naar een betere wereld.
Daarom
eindigt het met een gebed tot Sint Jan, "om niettegenstaande
onze zorgen nog iets schoons tot stand te brengen: boeken
die een geest van liefde uitstralen."
Morgen
is het 5 mei.
6
mei is al eeuwenlang de feestdag van Sint Jan van het Woort.