Joachim George
le Sage ten Broek (geboren maandag 27 november 1775 in
Groningen) overleed op zondag 11 juli 1847, waarschijnlijk aan een
herseninfarct, in zijn woonplaats Grave, alwaar hij op 13 juli na een
dienst in de parochiekerk van de heilige Elisabeth op de Gemeentelijke
Begraafplaats werd begraven (Grave had geen speciaal katholiek
kerkhof). Le Sage ten Broek was als schrijver-publicist en uitgever
van groot belang voor de katholieke emancipatie in de eerste helft van
de negentiende eeuw. Zijn literaire arbeid stond in dienst van de
geloofsverdediging. In 1818 richtte hij het tijdschrift De
godsdienstvriend op, dat tot 1869 bleef bestaan, en dat beschouwd
wordt als het eerste katholieke tijdschrift van Nederland. Aan deze
voortreffelijke daad ontleent Le Sage ten Broek de bijnaam 'Vader van
de rooms katholieke pers'. Ten Broek is een van de weinige Nederlandse
schrijvers geweest die om hun activiteiten gevangen gezet zijn. Op 23
augustus 1827 werd hij gearresteerd op beschuldiging van publicatie in
zijn tijdschrift van artikelen die gevaarlijk werden geacht voor de
openbare rust en orde. Hij werd geïnterneerd in de Gevangenenpoort in
Den Haag, en werd drie maanden later, na een verzoek om gratie,
vrijgelaten. Zijn gezondheid was door de gevangenschap gebroken, en
binnen korte tijd was hij volslagen blind. Hij vestigde zich in 1830
in Grave, van waaruit hij zijn werk voortzette met behulp van een
secretaris. Op zondagavond 11 juli 1847 wilde hij zich om kwart voor
zeven van zijn studeerkamer naar beneden begeven maar werd door een
'hersenberoerte' getroffen, en viel van de trap. De Kock: 'Behoedzaam
werd de bewustelooze grijsaard opgenomen en te bed gelegd. Men zag:
het einde was daar. De ijlings ontboden heer Kapelaan kon hem nog
slechts het H. Oliesel toedienen. Hij die zooveel jaren het aardsche
licht ontbeerd had, steeg nu het Eeuwig Licht tegemoet.' Het is nooit
duidelijk geworden wat nu precies de doodsoorzaak geweest is. Werd de
val veroorzaakt door een herseninfarct, of was de val zelf, waarbij
zijn voorhoofd verbrijzeld werd, de enige oorzaak?
Ten Broek had zijn eigen grafgedicht
geschreven, een vrije vertaling van een viertal regels van de
vermaarde Franse bekeerling en militant schrijver Louis Veuillot:
'k Verlang geen kostbaar
praalgesteente,
Geen ijd'le lofspraak op mijn graf,
Maar 't kruis alleen, dat me in dit
leven
De hoop op beter leven gaf.
Dat eenvoudige houten kruis kwam er
inderdaad, maar toen het vergaan was, werd in 1885 een commissie
opgericht die de beeldhouwer Leeuw uit Nijmegen een hardstenen
monument liet vervaardigen, met aan de voorzijde de buste van de
schrijver.
Ten Broek is waarschijnlijk de enige
Nederlandse schrijver voor wie een necrologie werd geschreven door een
Nederlandse bisschop, en wel door monseigneur Van Vree in 1847;
waaruit de woorden: 'Laat ons dan op de doodkist van den verscheiden
Le Sage het besluit hernieuwen om eensgezind, en uit al onze krachten,
voor waarheid, regt en vrijheid te strijden [...] met de wapenen des
geestes, door middel van woord en pers.'
|