Redactie: Rob Siers & Ed Schilders

Scatologica

 

De heilige Pachomius - door Rob Siers

 

Een zeer bijzondere vorm van heiligenverering vond ik in de onderstaande prent waarop de heilige Pachomius wordt afgebeeld terwijl hij op zijn gemakt zit te brevieren. De duivel verschijnt en volgens de rijmende Franse tekst onder de prent vraagt hij spottend aan Pachomius of dat wel betamelijk is: kakken en bidden tegelijk. De heilige man antwoordt dat de duivel zich geen zorgen hoeft te maken: 'Wat naar boven gaat zal God aanvaarden/ Wat naar beneden gaat is voor jou.'

 

 

Ik trof de afbeelding aan in een veilingcatalogus. Het betreft een tekening in waterverf en inkt en krijt van JEAN-BAPTISTE OUDRY (1686-1755), getiteld 'La tentation de Saint Pacôme'.

De volledige Franse tekst luidt:

Un jour Ie Diable ayant trouvé

Saint Pacöme sur un privé

Qui tout bas disoit ses Matines

N'as tu pas honte vieux penard

Lui dit-il d'un ton goguenard

De prier Dieu sur les Latrines.

A quoi reprit Ie bon Vieillard,

Que cela ne te mette en peine,

Ce qui monte en haut Dieu l'emmene

Pour ce qui descend c'est ta part.

De prent meet 43 bij 38 centimeter en werd op de veiling ingezet voor 12.500 euro.

 

Het betreft hier waarschijnlijk de heilige Pachomius de Oudere, die in de vierde eeuw in Egypte woonde en die beschouwd wordt als de eerste stichter van kloostergemeenschappen. Zijn feestdag is in Nederland op 15 mei.

De beschrijving in de catalogus vermeldt nog een vergelijkbare tekening van Oudry:

Le type de sujet de ce dessin est comparable à un autre dessin scatologique, Une scène de débauche dans un temple bacchique, vendu a Christie's Monaco, 30 juin 1995, lot 104. Ce dernier dessin était signé et daté 1714, c'est à dire trois ans avant que l'artiste ne rentre a l'Académie Royale de Peinture. La technique très libre de ces dessins s'apparente aussi à certaines compositions du Livre de Raison, maintenant au Louvre, ainsi qu'aux dessins pour le Roman Comique de Scarron. Les dessins pour le Roman comique, aussi d'inspiration grivoise, ont été exécutés dans la deuxième partie des années 1720 (H. Opperman, J.-B. Oudry, cat. expo., Paris, Galeries Nationales du Grand Palais, 1982, nos. 49-50).