Den
ôrlog , wè weet ik daor nog van. Nie öt boeke mar puur as kèènd.
Sins
dèt in Irak zô heej gespànne èn we èlken dag via den t.v. alle
ellènde van den ôrlog te zien krêege, kome der steeds meer dinge
in m’n gedaachte trug van 40-45.
En
ondanks dèk toen nog hêel jong was, is er toch nog veul blèève
hange. In m’n allervruugste herinnering,(ik moet toen 4,5 of 5
jaor zèn gewist)was ik bij ‘n vriendinneke bij ons in de straot
in de tèùn ont speule, ‘t was hêel goei weer èn op en gegeven
ôogenblik heurde ik en gezoem wè steeds sterker wier, èn toen
zaag ik ineens waor ‘t vendaon kwaam.
Hêel
hôog in de lucht enen hillenboel vliegtèùge zô klèèn as
veugeltjes, die blonke in de zon, èn ‘t waare der zô veul, zô
wèèd as ge kost kèèke niks as vliegtèùgskes. Ik weet nog
precies in welke richting dèsse vloge, van zuid ôst naor noord
wèst, die ginge dus van dötsland naor engeland, mar daor wies ik
toen niks van netuurlijk.Ik vond ‘t hêel schôon om te zien èn
ging de moeder van m’n vriendinneke roepe om te vertelle wètter
ammol te zien was. Ze kwaam metêen naor bèùte èn toen ze zaag
waor ‘t om ging toen zeej ze teege mèn, ‘’ga jij maar gauw
naar huis meisje’’ nou daor snapte ik niks van. Mar toen ik
tèùs kwaam deej ons moeder ôk al zô vrèmd en angstig, net as
ons buurvrouw waor ze meej stond te praote.
In
dië tèèd veraanderde der vanalles, ons moeder was zô bang dèsse
zelf d’re radio weg ging brenge want die moes iederêen inlevere.
En ineens was er bij ons alles weg wè van koper was, de perreplubak,
de kopere kolekit, kandelèèrs, en van die wandborde God ziet alles
en hier vloekt men niet, affijn alle koperwèèrk weg.
En
as ge ‘s aoves ‘t licht aon wilde doen moeste de raome
verduistere, meej ‘n sôrt van hor mar inplots van gaos zaat er
dan dik blauw pepier in en die zette ze dan vur ‘t raom.
De
lantèères op straot mochte ok nie aon, èn as ge in den donkere
naor bèùte moest dan name we en knèèpkat meej om bij te lichte.
Op
ene zondag ginge we meej z’n alle kèèke waor in Tilburg den
irsten bom was gevalle, dè was erges in de lange schèèfstraot of
on ‘t begin van de gasthuisstraot, hil dè hèùs was kepòt mar
de trap stond nog overènd. Onze Pa zeej toen , kek as ‘t
luchtalarm gao dan moete dus onder de trap gon zitte, want die
blèèft staon. (‘t was dus in de Noordstraot)
Alles
ging toen ok op de bon, èn as ge net as wij en grôot gezin had,dan
krêegde meer bonne vur sèùker en melk èn as ge die nie ammol
nôodig had wiere die geröld vur tebaksbonne vur onze Pa. Die
teulde toen ok zelf tebak in den hof, èn die grôote blaojer wiere
aon enen draod gerege en hinge dan te drèùge in de zon.
Wij
wônde in de Klaverstraot kort on den Breedosse weg en ‘s aoves
stonde wij op ‘t huukske onze Pa op te wochte as ie van z’n
wèèrk kwaam. En rond dieje tèèd kwaame der aaltij dötse
soldaote langs die van de kromhout kazerne naor de stad liepe. Wij
riepe dan heej wie speet ist, èn mistal keeke ze dan op dere lozzie
èn dan zin ze in’t döts iets trug, wij verstonden er niks van
mar vonden ‘t en leuk spèlleke. En as we goed dörfde dan riepe
we heej swainhoend, dè heej ons moeder nôot geweete aanders krêeg
ze der iets van.
D’r
zaate toen overal dötsers, in de schoole, in de kezèrnes èn boven
op de waotertôre stonden er ok aaltij om alles in de gaote te houwe,
die konde wij hêel goed zien meej ene verrekèèker aachter bij ons
in de tèùn.
‘s
Mèèreges vruug wiere wij geregeld wakker asser ‘n troep soldaote
dur de straot kwaam marsjeere èn zinge und wir fare gegen engeland.
En ok van blonde mientje meej der hart van prikkeldraod.
Wij
hoefden in dië tèèd mar vur halve daoge nor school,in ‘n
meubelopslagplaots in de kappesiene straot schèùn teegenover de
pastorie van st.Anna, daor han ze overal schoolbankskes ingezet.
Ons
moeder had ‘t niemir as ‘t luchtalarm ging, dan schoof ze de
keuketoffel teege den onrecht èn moese wij er meej z’n zesse
onder vur asserglas èùt de raome zou vliege, èn as den êen of
den aandere nie binne was dan was ze zô zenuwèèchtig dan riep ze
steeds, ‘ge moest ze ammol in ‘n mèndje kunne douwe. Asser dan
granaate overkwame heurde ze echt flèùte, èn as ze erges insloege
dan klapte dè ok hard. ‘n Mèske öt onze klas Ria Abèèle die
had enegranaat-schèèrf dwars dur dere kop gekreege , èn toch was
ze en paor mònde laoter wir op school ,meej grôote lidtêekes dè
wel mar wij han ammol goed vur der moete bidde èn dè had schènt
goed geholpe.
Mar
hoe langer dè den ôrlog duurde hoe verveelender die dötsers wiere,
ons buurmèske ging smèèreges op de fiets nor der wèèrk èn op
den Breedosseweg stond ene vrachtwaoge meej en paor dötsers ,die
hielden iederêen aon die en fiets bij der han èn name die aaf èn
laojde ze in dië vrachtwaoge. Mar wè nog èrger was , zôwiere der
ok manne die op weg naor der wèèrk ware opgepakt èn op transport
nor dötsland gezèt,zô ok ene buurjonge van ons, vur den
arbeidseinzats.
In
alle kerke hadde ze de kerkklokke er al ötgehold èn soms kwaame ze
deur vur deur om gerêedschap bij de meense op te haole . Mar bij
ons was ‘t gek genoeg al van teveure weg, daor zal onze Pa wel vur
hebbe gezörgd. Onze Pa moes trouwes ok nor ‘t vliegveld in
Gilze-Rije om gaote te dichte meej de schuup asser was
gebombardeerd,dè was hêel link want ze kònne nèrges schèùle .
As ie dan te voet nor hèùs moes ging ie bij de boere langs om ene
zak rog of aaier te kôope, èn meer as eens werd dè onderweg dur
de dötsers wir afgenome. Mar as ‘t wel lukte om er meej tèùs te
koome dan wier dië rog in de koffiemeule dur ons om beurte gemaole
èn bakten onze Pa èn ons Moeder brôod in enen oven die dur Jan
Naoikes die op ‘t gasfebriek werkte zelf gebouwd was, èn dè
brôod smòkte harstikke lekker. Deur dè zelfgebakke brôod èn
gruunte en èèrpel öt onze tèùn hebbe wij eigelijk nôot echt
honger gehad. Dank zij de boere hadden veul meense nèt dè bietje
extra om te overlèève. In dië tèèd heej mènne laotere
schôonpapa Klandestien Vèèrekes geslacht in z’n höskaomer, èn
dè vlêes werd in klèène gedêeltes in ‘t luiervakske onder in
de kènderwaoge bezörgd bij femilie èn kènnise, terwèèl den
baby laag te slaope.
Soms
werden er razzias gehouwe om manne op te haole om naor dötsland te
sture, onze Pa was meej en paor buurmanne aachter in onze tèùn
over de schutting naor de Rooi-Harte gevlucht, die paoters gave ze
en scheulplaots èn wè tebak vur de zenuwe, mar èfkes laoter
kwaame ze wir trug want ze waare verraoje dur buurtbewoners van de
verkeerde kaant. Toch heej onze Pa z’n èège gelukkig kunne
verstoppe.
Op
‘t lest van den ôrlog wier ‘t steeds gevaorlijker meej die
vliegende bomme, zôlang as ze deurvlôoge ging ‘t nog wel mar as
ze begonne te pruttele dan ging ‘t fout. D’r is er èène op
Mariëngaarde gevalle op de kapèl toen er en mis werd opgedraoge,
èn onze Kees is toen bij ons buurmeske aachterop de fiets wiste
kèèke. Omdè ons moeder nie wies waor tie was zaat ze wir
behoorlijk in de rats, èn toen ie meej z’n verhaol thèùs kwaam
over dooi nònne èn gewonde misdienèèrs en de priester en dètter
overal pèùn en bloed vural hèèl veul bloed was,begon ons moeder
te moppere dèttie daor hillemol nie had meuge kome. Hij kan toen
hôogeut 8 jaor zen gewist, dus ik kan me vurstelle hoe ‘t vur ons
moeder mar ok hoe dèt vur hum gewist moet zèèn. ‘tWas ongeveer
in dezelfde tèèd de Broekhove kepotgeschoote is, èn de bevrijding
dichterbij kwaam is op 6 september m’n jongste bruur is gebore,
terwèèl de lamp boven ons moeders bed op en neer zwaaide van de
luchtdruk as er wir erges iets insloeg en de rèùte er ùtvloge. De
kraomhulp kwaam nie omdèsse bang was dèsse niemir terug zou
kunne,zij wônde ok op broekhove.We hebbe toen meer kere in de
kelder geslaope meej z’n alle.
Sommige
bure han nog wel stiekem ene radio èn wiese te vertelle dètter
planne ware om ‘t viaduct over ‘t spoor op te blaoze en de
waotertoren ok. Op bepòlde tije was er gin gas of strôom of waoter.
Op enen aovend ,’t moet Vrijdag of Zaoterdag zèn gewist want ons
moeder was de kènder in bad òn ‘t doen ,kwaam ons overbuurvrouw
binne èn vertelde dè den döts had gecapituleerd, ik wies nie wèt
was mar ge vuulde gewoon dèt hêel goei nuuws was ok al stonde ze
allebei te schreuwe. En inplots van enen halve appel krêege we’r
ieder toen enen hêele.
Toen
we eindelijk werden bevrijd stond ineens den Breedosseweg èn alle
straote in de buurt en ok bij ons alles himmol vol meej tanks en
jeeps en militaire waoges. En wie was er wir ‘t irste bij meej z’ne
grèèze, onze Kees èn die kwaam tèùs meej z’n haande vol meej
cornedbeef en sjeklade en en paor sigrette aachter z’n oore ,ammol
van die Tommies gekreege, toen wast echt fist.
D’r
kwaame ok hêel grôote vliegtèùge hêel lêeg overvliege die van
alles dropten. Ok werd er zweeds wittebrôod verdild zonder bon. En
ons moeder kon ons mar amper overtèùge dè we nie bang hoefde te
zèèn vur die vliegtèùge ok al mokte ze nog zôveul herrie.
Toen
krêege we ok inkwartiering van engelse èn canadeese soldaote, ik
weet allèèn nog en paor vurnaome ene William ene frank èn êene
die hiette Bill ,daor moese wij netuurlijk meej laage. Die soldaote
vroegen of ons moeder vur hullie wou kooke èn kleere waase, en dè
deej ze wel as ze vur zêep èn èèrepel ,boter èn wetter verder
nôodig was zôn zörge.En degeene die Bill hiette die was kok in
‘t leger, die zörgde dètter alles volop kwaam ok vur ons,ons
moeder had ‘t er hêel druk meej èn dè ammol as ge enen baby
hèt van zes weke.
Die
soldaote zaate nor ‘n sôrt van radio te löstere, daordeur wiese
ze precies te vertelle hoever ze al waare en wanneer dèsse wir
verder moese. Zô hebbe we verschillende groepkes soldaote in hèùs
gehad.Wè we ok zaage was en groep grôote griete die in optocht nor
den Heuvel wier gebrocht terwèèl onderweg der haore af werde
geknipt, as kèènd snapte daor niks van, vural nie as ge sommige
goed kent.
Op
enen dag toen die soldaote alwir efkes weg waare zeej onze pa,’wie
gaoter meej schatgraove?’èn wij hoezô, waor, wij wel. Hij begon
aachter ‘t hèùs de plevèùze öt de plots te haole èn en gat
te graove, èn wij helpe netuurlijk èn daor kwaam en kiest èùt
meej al ons koper èn aandere spulle die we zôlang al niemir han
gezien. Was dè èffe spannend.
Toch
gebeurden er ok vervelende dinge bij ons in de straot. Toen al die
jeeps en auto’s in de straot stonden, hadden ze ok bezine èn
diesel nôodig èn der stonde aaltij enen hêele rits zjèrrycans op
den hoek van de straot op de stoep.’N mènneke öt de buurt gooide
en lucifer in en lege zjèrrycan docht ie, hij heej toen z’n
gezicht en z’n haande verbraand èn hil z’n haor was ok weg, èn
dan zeeje ze nog dèttie geluk had. En ok ‘n buurmeske werd ziek
en is gestörve omdèsse vriendin was gewist van ene Tommy waor ze
‘t van had overgekrege, had ons moeder ons verteld.
Elke
wèèk had en oranje commitee en ging en bevrijdingsfist organisere,
alle bewoners versierde der hèùze meej pepiere blòmme, der was
meziek op straot èn iederêen daanste meej iederêen, ons moeder
meej Sjefke Marijne, en meej onze Pa, dè hak nog nôot gezien.Der
werden optochte georganiseerd vur de kènder meej versierde stèppe
èn fietskes, èn wij meej onze vliegende hollander omgebouwd as
ziekewaoge meej verpleegsterkes èn gewonde , èn èèn van ons
kènder liep veurop meej ‘n bord waorop stond Zuid helpt Noord.Omdèsse
in ‘t noorde van ‘t laand pas veul laoter wiere bevrijd èn ‘t
nog veul moeilijker hadden as wij, èn daor hebbe we toen nog den
irste prèès meej gehaold.En iemand had en afscheidslieke
geschreeve vur den döts èn dè hèbbe we hêel dikkels gezonge.
Dè ging as volgt.
Wijze
Mijn Sari Marijs:
Wij
zijn nu weer vrij en nu zijn we weer blij
De
Tommie is in onze stad.
De
mof die is er uit en die heeft heel wat verbruid
We
waren hem al heel lang zat.
Refr
Nu
zijn ze terug in het faterland
Daar
waar die hitler woont.
Daarginder
tussen Oder en de Rijn ligt Berlijn.)2maal
Daar
waar die Russen nu zijn.)2maal
Ze
trokken hier weg want ze hadden hier pech
De
Tommie die schoot bombom
De
mof z’n pantservuist bleek bij lange niet zo juist.
Toen
riep de baas nou keren wij om.
Refr.
Ze
trokken terug over de Hasseltse brug
‘t
was op ‘n oktoberse dag.
Ze
reden op ‘n fiets want ze hadden anders niets
Wij
staken toen heel gauw de vlag.
Refr.
|