Cependant cet oiseau qui prône les merveilles,

Ce monstre composé de bouches et d’oreilles,

Qui, sans cesse volant de climats en climats,

Dit partout ce qu’il sait et ce qu’il ne sait pas;

La Renommée enfin, cette prompte courrière,

Va d’un mortel effroi glacer la perruquière;

Lui dit que son époux, d’un faux zèle conduit,

Pour placer un lutrin doit veiller cette nuit.

A ce triste récit, tremblante, désolée,

Elle accourt, l’œil en feu, la tête échevelée,

Et trop sûre d’un mal qu’on pense lui celer:

«Oses-tu bien encor, traître, dissimuler?

Dit-elle; et ni la foi que ta main m’a donnée,

Ni nos embrassements qu’a suivis l’hyménée,

Ni ton épouse enfin toute prête à périr,

Ne sauraient donc t’ôter cette ardeur de courir!

Perfide! si du moins, à ton devoir fidèle,

Tu veillais pour orner quelque tête nouvelle!

L’espoir d’un juste gain, consolant ma langueur,

Pourrait de ton absence adoucir la longueur.

Mais quel zèle indiscret, quelle aveugle entreprise

Arme aujourd’hui ton bras en faveur d’une église?

Où vas-tu, cher époux? est-ce que tu me fuis?

As-tu donc oublié tant de si douces nuits?

Quoi! d’un œil sans pitié vois-tu couler mes larmes?

Au nom de nos baisers, jadis si plein de charmes,

Si mon cœur, de tout temps facile à tes désirs,

N’a jamais d’un moment différé tes plaisirs;

Si, pour te prodiguer mes plus tendres caresses,

Je n’ai point exigé ni serments, ni promesses,

Si toi seul à mon lit enfin eus toujours part,

Diffère au moins d’un jour ce funeste départ.»

En achevant ces mots, cette amante enflammée

Sur un placet voisin tombe demi-pâmée.

Son époux s’en émeut, et son cœur éperdu

Entre deux passions demeure suspendu;

Mais enfin rappelant son audace première:

«Ma femme, lui dit-il d’une voix douce et fière,

Je ne veux point nier les solides bienfaits

Dont ton amour prodigue a comblé mes souhaits;

Et le Rhin de ses flots ira grossir la Loire,

Avant que tes faveurs sortent de ma mémoire.

Mais ne présume pas qu’en te donnant ma foi

L’hymen m’ait pour jamais asservi sous ta loi:

Si le ciel en mes mains eût mis ma destinée,

Nous aurions fui tous deux le joug de l’hyménée;

Et, sans nous opposer ces devoirs prétendus,

Nous goûterions encor des plaisirs défendus.

Cesse donc à mes yeux d’étaler un vain titre;

Ne m’ôte pas l’honneur d’élever un pupitre;

Et toi-même, donnant un frein à tes désirs,

Raffermis la vertu qu’ébranlent tes soupirs.

Que te dirai-je enfin? c’est le ciel qui m’appelle.

Une église, un prélat m’engage en sa querelle.

Il faut partir: j’y cours. Dissipe tes douleurs,

Et ne me trouble plus par ces indignes pleurs.»

Il la quitte à ces mots. Son amante effarée

Demeure le teint pâle, et la vue égarée:

La force l’abandonne; et sa bouche, trois fois

Voulant le rappeler, ne trouve plus de voix.

Elle fuit; et, de pleurs inondant son visage,

Seule pour s’enfermer monte au cinquième étage;

Mais, d’un bouge prochain accourant à ce bruit,

Sa servante Alizon la rattrape et la suit.

Les ombres cependant, sur la ville épandues,

Du faîte des maisons descendent dans les rues;

Le souper hors du chœur chasse les chapelains,

Et de chantres buvants les cabarets sont pleins.

Le redouté Brontin, que son devoir éveille,

Sort à l’instant, chargé d’une triple bouteille

D’un vin dont Gilotin, qui savait tout prévoir,

Au sortir du conseil eut soin de le pourvoir.

L’odeur d’un jus si doux lui rend le faix moins rude:

Il est bientôt suivi du sacristain Boirude;

Et tous deux, de ce pas, s’en vont avec chaleur

Du trop lent perruquier réveiller la valeur.

«Partons, lui dit Brontin: déjà le jour plus sombre,

Dans les eaux s’éteignant, va faire place à l’ombre.

D’où vient ce noir chagrin que je lis dans tes yeux?

Quoi! le pardon sonnant te retrouve en ces lieux?

Où donc est ce grand cœur dont tantôt l’allégresse

Semblait du jour trop long accuser la paresse?

Marche, et suis-nous du moins où l’honneur nous attend.»

Le perruquier honteux rougit en l’écoutant.

Aussitôt de longs clous il prend une poignée:

Sur son épaule il charge une lourde coignée;

Et derrière son dos, qui tremble sous le poids,

Il attache une scie en forme de carquois :

Il sort au même instant, il se met à leur tête.

A suivre ce grand chef l’un et l’autre s’apprête:

Leur cœur semble allumé d’un zèle tout nouveau;

Brontin tient un maillet, et Boirude un marteau.

La lune, qui du ciel voit leur démarche altière,

Retire en leur faveur sa paisible lumière.

La Discorde en sourit, et, les suivant des yeux,

De joie, en les voyant, pousse un cri dans les cieux.

L’air, qui gémit du cri de l’horrible déesse,

Va jusque dans Cîteaux réveiller la Mollesse.

C’est là qu’en un dortoir elle fait son séjour;

Les Plaisirs nonchalants folâtrent à l’entour;

L’un pétrit dans un coin l’embonpoint des chanoines;

L’autre broie en riant le vermillon des moines:

La Volupté la sert avec des yeux dévots,

Et toujours le Sommeil lui verse des pavots.

Ce soir, plus que jamais, en vain il les redouble.

La Mollesse à ce bruit se réveille, se trouble:

Quand la Nuit, qui déjà va tout envelopper,

D’un funeste récit vient encor la frapper,

Lui conte du prélat l’entreprise nouvelle:

Aux pied des murs sacrés d’une sainte chapelle,

Elle a vu trois guerriers, ennemis de la paix,

Marcher à la faveur de ses voiles épais:

La Discorde en ces lieux menace de s’accroître;

Demain avec l’aurore un lutrin va paraître,

Qui doit y soulever un peuple de mutins.

Ainsi le ciel l’écrit au livre des destins.

A ce triste discours, qu’un long soupir achève,

La Mollesse, en pleurant, sur un bras se relève,

Ouvre un œil languissant, et, d’une faible voix,

Laisse tomber ces mots qu’elle interrompt vingt fois:

«O Nuit! que m’as-tu dit? quel démon sur la terre

Souffle dans tous les cœurs la fatigue et la guerre?

Hélas! Qu’est devenu ce temps, cet heureux temps,

Où les rois s’honoraient du nom de fainéants,

S’endormaient sur le trône, et, me servant sans honte,

Laissaient leur sceptre aux mains ou d’un maire ou d’un comte?

Aucun soin n’approchait de leur paisible cour:

On reposait la nuit, on dormait tout le jour.

Seulement au printemps, quand Flore dans les plaines

Faisait taire des vents les bruyantes haleines,

Quatre bœufs attelés, d’un pas tranquille et lent,

Promenaient dans Paris le monarque indolent.

Ce doux siècle n’est plus. Le ciel impitoyable

A placé sur le trône un prince infatigable.

Il brave mes douceurs, il est sourd à ma voix:

Tous les jours il m’éveille du bruit de ses exploits.

Rien ne peut arrêter sa vigilante audace:

L’été n’a point de feux, l’hiver n’a point de glace.

J’entends à son seul nom tous mes sujets frémir.

En vain deux fois la paix a voulu l’endormir;

Loin de moi son courage, entraîné par la gloire,

Ne se plaît qu’à courir de victoire en victoire.

Je me fatiguerais de te tracer le cours

Des outrages cruels qu’il me fait tous les jours.

Je croyais, loin des lieux où ce prince m’exile,

Que l’Église du moins m’assurait un asile;

Mais en vain j’espérais y régner sans effroi:

Moines, abbés, prieurs, tout s’arme contre moi.

Par mon exil honteux la Trappe est ennoblie,

J’ai vu dans Saint-Denis la réforme établie;

Le Carme, le Feuillant, s’endurcit aux travaux.

Et la règle déjà se remet dans Clairvaux.

Cîteaux dormait encore, et la Sainte-Chapelle

Conservait du vieux temps l’oisiveté fidèle:

Et voici qu’un lutrin, prêt à tout renverser,

D’un séjour si chéri vient encor me chasser!

O toi! de mon repos compagne aimable et sombre,

A de si noirs forfaits prêteras-tu ton ombre?

Ah! Nuit, si tant de fois, dans les bras de l’amour,

Je t’admis aux plaisirs que je cachais au jour,

Du moins ne permets pas...» La Mollesse oppressée

Dans sa bouche à ce mot sent sa langue glacée;

Et, lasse de parler, succombant sous l’effort,

Soupire, étend les bras, ferme l’œil et s’endort.

Die vogel die verbijsterende nieuwtjes debiteert,

Dat monster – half uit snavels, half uit oren gecreëerd –

Dat continu en naarstig elke hemelstreek bestrijkt

En daarbij rondbazuint wat waarheid ís of louter líjkt

– Kortom, die ongeduldige koerierster, het Gerucht –

Maakt Anne, de pruikenmaakster, onderwijl beducht

Door te vertellen dat diezelfde nacht haar gade haar

Alleen zal laten voor een afgeleefde lezenaar.

Na deze onheilstijding komt ze aangesneld, benard,

Totaal van slag, haar ogen furieus, het haar verward

10

En in de overtuiging dat men haar bedriegen wil.

‘Verrader, durf je nog toneel te spelen?’ vraagt ze kil,

‘Dus noch de trouw die jij me plechtig hebt gezworen,

Noch de zoete roes waarin wij ons verloren,

Zomin als mijn bereidheid om voor jou te sneven,

Weerhouden jou vannacht je elders uit te leven?

Als jij nu, huichelaar, de slaap nog zou trotseren

Om plichtbewust een kapsel zwierig te friseren!

Verwacht profijt, mijn ongewilde apathie ten spijt,

Verzachtte dan het ongerief van jouw afwezigheid.

20

Maar welke onbezonnen dadendrang, welk gekkenwerk

Maakt jou ineens geestdriftig ten faveure van een kerk?

Waar ga je heen, mijn teerbeminde man, ontvlucht je mij?

Die ravissante liefdesnachten veronachtzaam jij?

Laat jij meedogenloos mijn waterlanders stromen?

Uit naam van onze hartstocht, eerder zo volkomen:

Indien mijn hart, zozeer aan jouw bevrediging gehecht,

Jou nimmer ook maar één geneugte heeft ontzegd,

Indien ik, jou bedelvend onder al mijn tederheden,

Je nooit onredelijk gedwongen heb tot dure eden,

30

Indien, tot slot, slechts jíj voortdurend aan mijn zijde lag,

Stel jouw vertrek dan uit met op z’n minst één dag.’

Bij deze droeve woorden zijgt ze – liefde is zo teer –

Zowat bewusteloos op een naburig krukje neer.

Haar echtgenoot is aangedaan en wordt gekweld door smart:

Twee felle passies strijden ongenadig om zijn hart.

Maar dan neemt zijn bravoure als vanouds bezit van hem:

‘Mijn vrouw,’ zegt hij met welgezinde, doch kordate stem,

‘Door mij wordt allerminst de generositeit verhuld,

Waarmee jouw liefde mijn verlangens heeft vervuld.

40

Nog eerder zwelt de Loire door toedoen van de Lethe

Dan dat ik jouw royale gunstbewijzen zal vergeten.

Al zijn we echter officieel verbonden in de echt,

Verbeeld je niet dat Hymens wet mij ook voor eeuwig knecht.

Had niet het lot, doch ík ons leven mogen smeden,

Dan hadden wij het matrimoniale juk gemeden

En zonder de benauwing van vermeende plichten

Zou heimelijk genoegen ons bestaan verlichten.

Beroep je niet op loze echtelijke wetten:

Gun mij de glorie de lutrijn terug te zetten.

50

Laat jíj nu maar, door jouw behoeften in te tomen,

Je deugd, verzwakt door dat gezucht, op krachten komen.

Voorwaar, mijn lieve vrouw, het is de hemel die mij wenkt:

Een vrome thesaurier heeft mij in zijn geschil gemengd.

Het is de hoogste tijd, ik ga. Beteugel je verdriet

En pleng geen schandelijke tranen meer: beschaam me niet.’

Zo sprekend gaat hij heen. Zijn eega, overmand door schrik,

Blijft wasbleek achter, starend met een wezenloze blik.

Haar krachten vlieden: driemaal tracht ze nog verkrampt

Haar man terug te roepen, doch haar tong is als verlamd.

60

In tranen badend stuift ze radeloos naar boven

Om daar in eenzaamheid het razend vuur te doven,

Maar Alizon, de dienstmaagd, hoort het onbeheerst geween,

Vliegt haar mevrouw rap achterna en laat haar niet alleen.

Vanaf de laagste drempels tot de hoogste nokken

Is de stad van nevelige schaduwen doortrokken.

Het priesterkoor is uitgestorven tijdens het souper:

De zangers zakken stevig door in menig staminee.

Doordrongen van zijn grootse missie staat Brontin paraat.

Eerst maakte hij maar liefst drie flessen rode wijn soldaat,

70

De wijn waarvan de brave Gilotin, behoorlijk kien,

Hem na het spoedberaad welwillend had voorzien:

Het aromatisch druivennat verlicht de zware taak.

Boirude arriveert, de koster, strijdbaar als zo vaak,

Waarna ze stante pede eensgezind vertrekken

Om ook L’Amours vermetelheid nog op te wekken.

Brontin zegt tegen hem: ‘We moeten gaan, zoals beloofd.

Reeds is het daglicht in de diepe wateren gedoofd.

Maar welke treurnis heeft jouw energieke blik gesmoord?

Zeg, heeft het angelus jou niet tot daadkracht aangespoord?

80

Waar is het koene hart dat eerst met elke jubelkreet

De lange dag verweet dat die zo treuzelend vergleed?

Kom met ons mee naar waar ons eerbetoon te wachten staat.’

Een blos van schaamte kleurt terstond L’Amours gelaat.

Hij grist een handvol lange spijkers mee, in allerijl,

Zwaait op zijn schouder een ternauwernood te torsen bijl

En slingert op zijn brede rug, in een abrupte vlaag,

Als ware het een heuse pijlenkoker, nog een zaag.

Hij stelt zich onverschrokken aan het hoofd van zijn armee.

Geëxalteerd gaan zijn kompanen met de veldheer mee:

90

Ze voelen zich door zijn gedrag opnieuw geïnspireerd

En met hun forse mokers voor de strijd geoutilleerd.

De maan, de hemelse getuige van hun heldenmoed,

Omfloerst voor deze compagnie haar zilverige gloed.

Het stoere drietal observerend, grijnst de Tweedracht wreed

En slaakt uit louter leedvermaak een ijselijke kreet.

De lucht verspreidt die penetrante gil prestissimo

Teneinde Sloomheid vinnig op te porren in Cîteaux,

Alwaar die resideert. Ze woont er echter niet alleen,

De vadsige Genoegens rollebollen om haar heen:

100

Kanunnikbuikjes worden lieflijk door de één gestreeld,

Terwijl de ander monnikskonen karmozijn penseelt.

De Wellust dient haar onverdroten, ogenschijnlijk vroom,

En Slaap verleidt haar in de tussentijd tot loom gedroom.

Die strooit vandaag edoch vergeefs papaverkorrels uit,

Want Sloomheid wordt gewekt door het afschuwelijk geluid

En is ontdaan wanneer de Nacht, wier duister onrust sticht,

Haar onbarmhartig treft met het beangstigend bericht,

Dat de prelaat het middelpunt is van een fikse rel.

Bij de gewijde muren van een heilige kapel

110

Zag zij drie krijgers, tegenstanders van de vrede,

Bedekt door haar obscure rouwkleed nader treden.

De Tweedracht dreigt de harmonie te ondermijnen:

Bij dageraad zal daar een lezenaar verschijnen,

Die menig heethoofd vast van woede zal doen beven.

Zo heeft Voorzienigheid het in haar boek beschreven.

Na dit relaas – de spreekster zucht nog hevig aan het eind –

Wurmt Sloomheid zich, zacht jammerend, een beetje overeind,

Slaat dan één ooglid suffig op en zegt verbouwereerd

Het volgende, waarbij ze zeker twintig keer pauzeert:

120

‘O, Nacht! Wat zeg je nu? Wat is dat voor een duist’re

Geest, die brave harten oorlog in wil fluist’ren?

Waar is die era waarin vorsten zich erop beroemden,

Dat heel het koninkrijk hen lanterfanters noemde,

Wat soesden op hun troon en als mijn schaamteloze slaven

Hun scepter zomaar aan een graaf of majordomus gaven!

Hun vredelievend hof bezorgde niemand tegenslag:

Men rustte ’s nachts, men sluimerde de ganse dag.

Ja, enkel wanneer Flora in het voorjaar, langverwacht,

De zware ademtochten van de wind tot zwijgen bracht,

130

Dan trok een vierspan lusteloze ossen stapsgewijs

Zo’n flegmatieke koninklijke hoogheid door Parijs.

Dat gouden tijdperk is voorbij. Ik word niet meer verschoond.

De hemel heeft een onvermoeibaar man tot vorst gekroond.

Door mijn verlokkingen wordt hij bepaald niet afgeleid:

Hij wekt me alle dagen met een roemrucht wapenfeit.

Niets kan zijn vigilante dadendrang weerhouden,

De zomerhitte noch de strenge winterkoude.

Zijn náám doet reeds de hoop van mijn gevolg vervliegen.

Twee keer probeerde Vrede hem vergeefs in slaap te wiegen.

140

Zijn moed verlangt uitsluitend, opgezweept door glorie,

Zich voort te spoeden van victorie naar victorie.

Details negeer ik liever, zóveel schade brengt hij toe:

Mij maakt een minutieus verslag gegarandeerd te moe.

Ik dacht, nu de genade van de koning mij ontviel,

Dat ik nog wel mocht rekenen op kerkelijk asiel,

Maar ook het godshuis lijkt inmiddels op een kazemat:

De clerus heeft recent en masse de wapens opgevat.

La Trappe is door mijn trieste ballingschap gepromoveerd

En Saint-Denis is onlangs radicaal getransformeerd,

150

Feuillant en karmeliet zien in gezwoeg hun levenszin

En in Clairvaux voert men de kloosterregel nogmaals in.

Alleen Cîteaux en mijn intens geliefde Sainte-Chapelle

Behielden hun behaaglijke lamlendigheid nog wel,

Doch nu heeft een lutrijn alsnog de vredigheid verstoord

En word ik mogelijk verjaagd uit dát gekoesterd oord.

O, jij, wier duisternis mijn stilte nooit versmaadde,

Leen jij je schaduw aan die vuige euveldaden?

Ach, Nacht! Ik gunde jou, zo lijkt het mij, toch vaak genoeg

Het vuur der liefde, dat het daglicht doorgaans niet verdroeg.

160

Sta nu niet toe…’ De Sloomheid staakt haar woordenstroom:

Haar tong, het lange spreken niet gewend, voelt plots’ling loom.

Ze geeuwt eens diep, rekt langzaam beide armen onderwijl,

Sluit traag dat ene oog en gaat weer kalmpjes onder zeil.