Nieuwe Tilburgse Courant - donderdag 2 december 1948
Dat magische
woord: St. Nicolaas!
Maar Tilburg treurt om een geschonden
traditie
Waarom geen "klottermarkt" op de historische
plaats?
St. Nicolaas, wat een magische kracht gaat er van dit woord
uit voor de kleinen, maar ook wat 'n aantrekkingskracht
bezit het voor de groten. Maandenlang houdt het St.
Nicolaasgebeuren de verbeelding van groot en klein gaande.
Dat is nu - het was vóór vele eeuwen zo - en zal ook nog na
ons zijn. Het St. Nicolaasfeest is zó in het Nederlandse
leven vastgeworteld, dat wanneer men naar andere landen
gaat, men de St. Nicolaasgedachte meeneemt en ook ver van
huis het feest viert. Toen, méér dan drie eeuwen geleden,
Nederlanders in Friedrichstadt een Hollandse kolonie
stichtten, vierden zij aldaar het feest op dezelfde wijze
als zij dit in Amsterdam deden. Toen Nederlanders
Nieuw-Amsterdam (nu New York) in Amerika stichtten,
herinnerde ook het jaarlijkse St. Nicolaasfeest hen aan de
geneugten van dit feest in de lage landen; ook nu is dit nog
niet vergeten. In de musea te Amsterdam en elders vinden we
schilderstukken van Heemskerk, Jan Steen e.a. uit de jaren
1561-1650, waarop het St. Nicolaasfeest wordt afgebeeld.
Te Amsterdam
In het begin der 16de eeuw, 1522, zegt de geschiedschrijver,
was de luister van St. Nicolaas te Amsterdam (men had er
zelfs een St. Nicolaaskerk, en er is er nog een) zó hoog
gestegen, dat hem ter ere een beeld van zuiver zilver in de
oude St. Nicolaaskerk werd opgericht. Het beeld werd echter
in 1578 door de vroede kerkmeesters, die geld konden
gebruiken, jammer genoeg verkocht en tot geld omgemunt.
Amsterdam had in die jaren reeds zijn St. Nicolaasmarkt.
Deze markt werd 's avonds gehouden, heel genoeglijk met
kaarsen en lantaarns (men schreef toen lamptaarns) verlicht.
Dat was zeer idyllisch (1) en, schreef men in 1665, "de
merct duerende wel tot middernacht met grooten toeloop van
menschen". 't Was daarom, dat in een keur van 1663 gewezen
werd op de langvingers, die bij het duister en veel volk de
kans schoon zagen om te stelen en beurzen en beugeltassen te
ontlasten.
Klottermarkt
Klottermarkt! Ook Tilburg heeft zijn St. Nicolaasmarkt reeds
voor vele eeuwen. Of de klottermarkt, zoals wij deze in
Tilburg noemen, oud is en of dit gebruik hier lang bestaan
heeft? Onze markt dateert uit de 12de en wellicht reeds uit
de 11de eeuw. De viering van het St. Nicolaasfeest is al
even oud in onze stad. Volgens de annalen overleed de goede
Sint in het jaar 1087. Reeds lange jaren voordien was hij
als kindervriend bekend. Na zijn dood verbreidde de verering
zich als bij toverslag over verschillende landen van Europa
en werd het gebruik om de kinderen op 6 December te
verrassen met geschenken ingevoerd. De reizende kooplieden
kwamen naar Tilburg om 's avonds op de markt hun bijzondere
waren uit te stallen.
Deze markt werd op de Oude Markt onder de Heikense toren
gehouden, totdat eens op een dag dat er gegraven werd op 't
plein de markt op het Piusplein gehouden werd. Ik verzocht
toen B. en W. om de markt later weer bij de kerk te houden,
hetgeen werd toegezegd. Intussen kwam de oorlog, met een
toestand waardoor het markt houden onmogelijk was.
Gebroken traditie
Vóór enige weken heb ik B. en W. weer gevraagd de oude
toestand te herstellen, maar ik kreeg ten antwoord, dat het
verkeer de markt niet bij de kerk toestond. De markt zou op
het Piusplein gehouden worden, niet op Zondagavond doch
Zaterdagavond. B. en W. hebben daarmede een oud gebruik stuk
geslagen. Eeuwenlang is de markt bij de Heikense kerk
geweest. Zij hoort er thuis, trots het moderne verkeer.
Hadden B. en W. geen andere beslissing kunnen nemen? Wordt
niet meerdere malen, voor allerlei koude gebeurtenissen, het
verkeer omgelegd? Had dit nu niet kunnen gebeuren om dit
idyllisch oud gebruik in stand te houden? Zo B. en W. het
niet aanvoelen, is er dan niemand in de Raad, die het wel
aanvoelt? Bijv. het publiek, dat zo voor de heroprichting
van de kermis op de Heuvel heeft geijverd?
Ik zag de klottermarkt reeds 60 jaar geleden. Oude gebruiken
hebben een taai leven! Na mij zal er nog wel iemand opstaan,
die het B. en W. nog duidelijker zal maken, dat het voor het
culturele en economische leven niet dienstig is oude
gebruiken te vernietigen. Integendeel, zij behoren hersteld
en met liefde behandeld te worden.
LAMB. G. DE WIJS
Tilburg, 30 November 1948
1. Wij zagen vroeger een dergelijke markt op Montmartre te
Parijs.