Nieuwe
Tilburgsche Courant - vrijdag 2 september 1927
'n
Kermissprokkelingske
Weer is 't einde
Augustus! Weer gaat Tilburg 'n oud gebruik vieren! En gelukkig
het volk, dat z'n oude gebruiken eert!
't Is moeilijk
uit te maken hoe lang het Heuvelplein telkenjare z'n kermis ziet
wederkeeren, doch veilig mag men aannemen, dat dit gebruik reeds
in de 12de of 13de eeuw bestond. Heel veel gegevens zijn
daarover niet te vinden. Er wordt beweerd, dat in het jaar 1672
de Tilburgsche bevolking tijdens de kermis eene plundering door
de Fransche troepen te verduren zou hebben gehad, doch dit wordt
anderzijds, om verschil van datum, bestreden, althans dat dit
tijdens de kermis zou hebben plaats gehad. De eenige conclusie
die uit dit twistgeschrijf kan worden getrokken, is dat sedert
honderden jaren de kermis alhier werd gevierd en wel op 't
Heuvelplein.
Dat was een
verschil met een hedendaagsche kermis! Voor een paar honderd
jaar gaf den Heuvel een geheel ander aspect. Waar nu de Koemarkt
volgens de oude benaming is, daar bevond zich een ovaalvormige
brandkuil vanaf de Telegraafstraat tot aan de Spoorlaan. De
hooge populieren van heden sierden nog niet als de nu
schaduwende lijn, doch dergelijke boomen stonden ter plaatse de
trottoir vanaf Veemarktstraat tot de Incassobank. Aan de
Oostzijde was 't al akkerland, aan de Westzijde een boerenstede
waarnaast de herberg, waaruit in de eerste helft der 18de eeuw
Villa Nova is gegroeid.
Den Heuvel zelf
was 'n mulle aarden plaats, waar in 't midden de oude Lindeboom,
die volgens eene reisbeschrijving van 't jaar 1699 toen reeds
zoo oud was, dat deze met houten palen moest worden onderstut.
Rondom den Heuvel stonden een drietal bierbrouwerijen. De
Zuidzijde van den Heuvel, voor 'n paar honderd jaren de
"Heuvelbogt" genaamd, was de plaats waar Tilburg's
welingezetenen ruime behuizingen met groote tuinen en
boomgaarden hadden. De Westzijde van den Heuvel was de plaats
voor een paar ernstige Tabaks- en Koffiehuizen, waarvan die het
opschrift "De Vos en de Kraen" droeg wel de voornaamste was. Ook
de Looiersbeurs, zoo later genoemd, dateert reeds van eeuwen
her, althans de keldergewelven duiden aan dat hierop is
voortgebouwd.
Wat de
kermisgeneugten aangaat, waren de koekloterij en koekhakkerij,
het drinken van bier met heel veel suiker, het aanzien van
grimassenmakers of acrobaten, die op een tapijt, dat op den
grond was uitgespreid, hunne toeren vertoonden, het Jan
Klaassen-spul, wel de grootste attractiën. Bovendien kwamen de
kooplieden uit de omstreken ter kermis om door het verkoopen
hunner waren geld te verdienen. Doch behalve op het Heuvelplein
werd ook goede sier gemaakt in de Koffiehuizen, waar de gilden
hunne comparities (gesloten bijeenkomsten) hielden, en men met
het houden van smulpartijen de kermisvreugde meende te kunnen
verhoogen. Ja, de oude Tilburgers waren vroolijke lui die noest
in arbeid waren, doch ook op zijn tijd het genot van ontspanning
niet veronachtzaamden.
Hoe geheel
anders is het nu! Wat hebben de toestanden zich gewijzigd. Wat
heeft de techniek verandering gebracht in het kermisgenot, de
vermakelijkheden. Doch hoe heeft ook de techniek, hoe heeft de
wetenschap het verkeer geregeld en wordt ook de kermis benut om
wat van de wereld te zien. Velen verlaten met de kermis de stad
om elders nieuwe indrukken op te doen, nieuw vermaak te
genieten. Doch een goede kermis trekt daartegenover ook weer
lieden van buiten die willen komen genieten van een echt
Brabantsche kermis. Zoo gezien kan de oude kermis wellicht
heimwee naar oude toestanden opwekken. De oude tijd is echter
voorbij, komt nooit weer. We moeten ons in 't nieuwe schikken,
want het gebruik blijft oud, alleen de ommanteling is nieuw; en
in dit nieuwe kleed kan een gepaste kermisviering van groot nut
zijn voor een krachtig werkzame en opgefrischte bevolking en ook
voor 't aanzien en nut der stad, evenals een markt leven en
vertier brengt, zoo ook brengt de kermis (jaarmarkt)
bedrijvigheid voor de handelszaken.
GERARD VAN
LEYBORGH